Zobowiązanie powinno być wykonane w miejscu: 1) oznaczonym (np. umową), 2) wynikającym z właściwości zobowiązania (np. gdyby jego przedmiotem było wydanie nieruchomości) albo 3) w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania znajdowało się miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika.
Świadczenia pieniężne powinny być jednak spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela, a jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, wówczas o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa.
Także termin spełnienia świadczenia nie jest dowolny. Może on być: 1) oznaczony wolą stron (np. przez wskazanie określonej daty kalendarzowej czy czasu); 2) wynikać z właściwości zobowiązania (np. leczenie chorego); 3) albo jest zależny od inicjatywy wierzyciela. Jeżeli bowiem nie zachodzą dwie pierwsze okoliczności, dłużnik obowiązany jest do niezwłocznego spełnienia świadczenia po wezwaniu go do tego przez wierzyciela.
Przeczytaj także: Jak rozwiązać umowę najmu lokalu? - krok po kroku
Dla wierzyciela nie ma niejednokrotnie znaczenia, kto wykona zobowiązanie. Dlatego też świadczenie może często spełnić – nawet bez woli i wiedzy dłużnika – osoba trzecia. Jeżeli zaś świadczenie polega na zapłacie wymagalnej wierzytelności pieniężnej, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia tego świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. Wierzyciel może żądać osobistego spełnienia świadczenia przez dłużnika jedynie wówczas, gdy to wynika: 1) z treści czynności prawnej (np. ktoś zamawia frak u znanego krawca i zastrzega, że nie będzie on się przy wykonywaniu dzieła posługiwał pomocnikami), 2) ustawy (np. w przypadku zlecenia, jeśli nie zachodzą przewidziane przepisami prawnymi wyjątki, zlecenie powinien wykonać osobiście zleceniobiorca) albo 3) z właściwości świadczenia (np. umowa o wykonanie dzieła artystycznego).
Świadczenie powinno zostać spełnione do rąk wierzyciela lub osoby upoważnionej przez niego do odbioru świadczenia. Z treści zobowiązania może wynikać, że konieczny jest współudział wierzyciela (np. gdyby chodziło o ułożenie fryzury).
Wykonanie zobowiązania powoduje jego wygaśnięcie. Możliwe jest, że dłużnik, działając za zgodą wierzyciela, zamiast świadczenia właściwego spełnia inne świadczenie w celu zwolnienia się z długu (np. zamiast dania rzeczy zapłaci określoną kwotę pieniędzy). Wówczas, tak jak przy wykonaniu zobowiązania, zobowiązanie gaśnie.
Zobowiązanie wynikające z umowy może także ulec przekształceniu albo wygasnąć na mocy orzeczenia sądu. Przypadek taki zachodzi wtedy, gdy z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia połączone byłoby z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy. Z żądaniem wydania takiego orzeczenia może wystąpić strona, która wskutek zmiany okoliczności poniosłaby rażącą stratę. Opisana wyżej sytuacja stanowi doniosłe ograniczenie zasady, że umów należy dotrzymywać.
Polecamy serwis Windykacja
Dłużnik może żądać od wierzyciela stosownych dowodów wykonania zobowiązania. W razie sporu sądowego musiałby bowiem wykazać, że spełnił swoje obowiązki ze stosunku zobowiązaniowego. W szczególności dowodem wykonania zobowiązania może być pokwitowanie, które powinno zostać wystawione w szczególnej formie, jeżeli dłużnik ma w tym interes. W przypadku gdy wierzyciel odmawia pokwitowania, dłużnik może powstrzymać się od spełnienia świadczenia albo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.
Dłużnik ma obowiązek realnego wykonania zobowiązania, w przypadku zaś szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania ma obowiązek jej naprawienia (zob. odpowiedzialność kontraktowa).
Fragment pochodzi z książki „Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie” Marzeny Kordeli (red.) (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011). Wykorzystanie za wiedzą Wydawcy.