Cechą charakterystyczną wszystkich szkoleń jest bardzo duża różnorodność stosowanych w nich technik, które uzależnione są od tematyki oraz potencjalnych uczestników. Wybór odpowiedniej wpływa na przebieg, skuteczność i odbiór całego szkolenia.
Najważniejszym momentem dla efektywności całego szkolenia jest sposób jego rozpoczęcia. Pierwsze minuty determinują powodzenie całego procesu szkolenia, wpływają na nastawienie uczestników wobec prowadzącego i - co najważniejsze - tworzą atmosferę w grupie. Dlatego też trenerzy opracowują specjalne ćwiczenia – icebreakers, które przeprowadzane są na początku sesji. Są to krótkie zabawy, celem których jest rozluźnienie atmosfery, pobudzenie do myślenia oraz integracja uczestników.
Dlaczego icebreaker?
Prowadząc szkolenia, zapewne zależy Ci na efektywnym wykorzystaniu czasu uczestników oraz na zaskoczeniu ich, by spotkanie zostało zapamiętane na długo. Dlatego korzystnym rozwiązaniem jest użycie elementów humorystycznych, które wpływają także na rozluźnienie napięcia poprzez śmiech. Idealnym rozwiązaniem jest zastosowanie aktywności typu icebreaker, która polega na przełamaniu lodów, nawiązaniu pierwszego kontaktu i wzajemnemu zapoznaniu się członków grupy. Celem jest zachęcenie do wspólnego działania. Icebreakery mają zastosowanie głównie w szkoleniach otwartych, na których z założenia uczestnicy nie znają się. Należy jednak unikać ćwiczeń, które wymagają fizycznej bliskości, ponieważ zamiast ułatwić poznanie się, mogą być krępujące.
Najpopularniejsze icebreakery:
Autoreklama - każdy uczestnik na kartce pisze własną autoreklamę w formie sloganu, wierszyka, małego plakatu (inwencja należy do grupy). Następnie dajemy każdemu kilka minut na przygotowanie się do prezentacji swojej reklamy.
Rysunki - uczestnicy dobierają się w kilkuosobowe zespoły. Każda grupa otrzymuje kartkę, na której każda osoba rysuje i podpisuje swoim imieniem dwa lub trzy przedmioty. Następnie na podstawie rysunków opisują, jaką osobą jest właściciel (oczywiście za pośrednictwem określonych przedmiotów). Instrukcja do ćwiczenia zależy od inwencji trenera. Może brzmieć: "w ostatnią noc miał miejsce skok na pobliski dom dziecka. Włamywacze nie tylko niczego nie ukradli, lecz pozostawili w spiżarni 30 tabliczek czekolady, butlę syropu klonowego, 5 kg pralinek i torbę lizaków. Wszystko wskazuje na to, że zuchwałego włamania dokonał nieuchwytny gang włamywacza-altruisty Makawitego. Na miejscu włamania odnaleziono przedmioty, które widzicie na kartkach. Waszym zadaniem jest, na podstawie znalezionych przedmiotów, sporządzić portret psychologiczny członków gangu".
Spotkanie towarzyskie - prosimy uczestników, aby zachowywali się jak na bankiecie, w trakcie którego muszą porozmawiać z każdą osobą i dowiedzieć się co najmniej trzech różnych rzeczy. Jednak każde trzy informacje muszą być unikalne (nie można mówić każdemu tego samego). Na koniec uczestnicy przedstawiają się wzajemnie całej grupie.
Gorące krzesło - ustawiamy krzesła w kręgu, na środku zostaje tylko jedno ("gorące krzesło"). Ilość wszystkich krzeseł musi być równa ilości uczestników. Osoba siedząca w środku wykrzykuje jedną swoją cechę (np. "mam długie włosy"), w tym momencie wszyscy, których ta cecha dotyczy, muszą wstać i szybko zamienić miejsca, nie wolno usiąść na swoim krześle. Gdy wszyscy z długimi włosami znajdą swoje nowe miejsce, osoba, która usiadła na "gorącym krześle", wykrzykuje inną cechę, która jej dotyczy, a osoby które również się z nią identyfikują, są zmuszone zamienić miejsca itd.
Skojarzenia - uczestnicy komunikują innym, z czym im się kojarzą (każdy każdemu), nie wolno jednak tłumaczyć dlaczego, wolno natomiast poprosić o rozwinięcie skojarzenia.
Zobacz: Pytania w procesie szkoleniowym
Zabawne przedstawianie się - każdy uczestnik przedstawia się, uzupełniając swoje imię o nazwę, np. przedmiotu zaczynającego się od tej samej litery. Tego typu icebreaker, ze względu na humorystyczny charakter, ułatwi zapamiętanie imion uczestników. Pozwala również odreagować napięcie i stres w pierwszej fazie procesu szkoleniowego.
Wywiad - uczestnicy w parach prowadzą ze sobą wzajemnie wywiad na swój temat, by następnie przedstawić swojego rozmówcę grupie.
Poszukiwanie podobieństw - trener zaznacza na podłodze umownie granice i większe miasta Polski. Następnie, zadając pytania (np. gdzie mieszkasz, gdzie się urodziłeś, gdzie lubisz spędzać wakacje itp.), skłania uczestników do przemieszczania. Osoby zgrupowane w pobliżu określonego miasta mają za zadanie wymienić się informacjami, które świadczą o ich podobieństwie.
Krąg - uczestnicy stają w dwóch kręgach: zewnętrznym i wewnętrznym - tak, aby każdy miał przed sobą jedną osobę. Trener kolejno podaje tematy, na które uczestnicy stojący na przeciwko siebie mają porozmawiać: (np. ulubiona potrawa, co lubisz najbardziej robić, w czym czujesz się najlepiej itp.). Po zadaniu pytania i przeprowadzeniu rozmów, krąg zewnętrzny przesuwa się o 1 osobę, tak by każda osoba z kręgu zewnętrznego, spotkała się z osobą z kręgu wewnętrznego.
Kwestionariusz - z przedstawianiem się bywa różnie. Niektórzy lubią i mają dużo do powiedzenia o sobie, inni powiedzą tylko imię i nazwisko. Niektórzy będą koloryzować, inni natomiast skromnie powiedzą jedno zdanie. Prostym rozwiązaniem jest przygotowanie kilkunastu jednakowych pytań do uczestników. Każdy z nich otrzymuje je na kartce papieru. Po kilku minutach, na podstawie odpowiedzi, prezentuje swoją osobę. Oto zestaw przykładowych pytań przygotowany przez Tomasza Urbana, właściciela serwisu dla przedsiębiorców:
- Jak masz na imię, czy Twoje imię Ci się podoba?
- Czy masz gdzieś znamię, tatuaż na ciele?
- Naszkicuj na drugiej stronie kartki swoją flagę / herb.
- Jaki kolor lubisz najbardziej, dlaczego?
- Jakbyś był książką, jaki nosiłbyś tytuł?
- Najbardziej oryginalny błąd, bzdura, jaka Ci się w życiu przytrafiła?
- Gdybyś był Kubusiem Puchatkiem, jaką przygodę byś dziś przeżywał?
- Jaki masz znak zodiaku, jakie swoje cechy identyfikujesz z ogólną charakterystyką tego znaku?
- Twoje ulubione utwory muzyczne / filmy?
- Przypomnij sobie książki / filmy (ich bohaterowie?), które wywarły na Tobie ogromne wrażenie, wręcz wpłynęły na Twoje postępowanie.
- Gdybyś miał smak, to jaki?
- Co lubiłeś robić najbardziej, będąc dzieckiem, w co się bawić?
- Twoje 3 życzenia do złotej rybki?
- Twoje 5 minut na scenie, jako kto? gdzie?
- Teraz szybko dokończ poniższe zdania:
- Zawsze chciałem...
- Lubię...
- Umiem...
- Gdybym mógł kierować innymi ludźmi...
- Ideałem mężczyzny / kobiety jest dla mnie...
- Najlepiej pracuje mi się z...
- W szkole moi nauczyciele...
- Lubię pracować z ludźmi, którzy...
- Życie to dla mnie...
- Jakbyś chciał, aby reszta członków grupy się do Ciebie zwracała?
Bądź kreatywny
Stali bywalcy szkoleń narzekają, że trenerzy ciągle wykorzystują te same zestawy ćwiczeń na rozpoczęcie sesji. Standardem jest zadanie polegające na przechadzaniu się po sali i wyszukiwaniu osób o tym samym znaku zodiaku, wykształceniu czy hobby. Podobnie popularne jest budowanie swojej wizytówki z klocków lub rysowanie swojego portretu i potem tłumaczenie, co on wyraża.
Icebreakery nie muszą być przeprowadzane na początku szkolenia. Pamiętajmy, że ich celem jest nie tylko zapoznanie uczestników, ale także stworzenie odpowiedniego klimatu oraz pomoc w zrelaksowaniu. Dzięki nim energia grupy stale jest na wysokim poziomie. Bardzo często służą też jako narzędzie do zainspirowania danym tematem w taki sposób, aby zaangażować uczestników w dyskusję i wpłynąć na ich efektywne słuchanie. Przeprowadzane są również po trudnych i wymagających sesjach, by przywrócić entuzjazm i dobre samopoczucie uczestników.
Icebreakery nie powinny być zbyt długie, gdyż ich główną cechą jest zaskoczenie poprzez wygenerowanie krótkich, ale intensywnych emocji wśród uczestników. Należy również pamiętać, że powinny być one dobierane stosownie do danej okoliczności, uczestników, jak i tematu danego szkolenia, które staje się bardziej interesujące i wartościowe.
Zobacz: Aby szkolenia były udane