Odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki z o.o.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki

Jest to jednak niebezpieczne dla wierzycieli spółki, bowiem zasadniczo za zobowiązania osoby prawnej odpowiedzialność ponosi sama spółka. Mając na celu ochronę interesów wierzycieli spółki, Polski ustawodawca przyjął jednak, że w określonych sytuacjach odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki mogą ponosić członkowie zarządu spółki z o.o.

Zgodnie z art. 299 §1 Kodeksu spółek handlowych, członkowie zarządu ponoszą osobistą odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki, zmierzająca do zaspokojenia wierzycieli, okaże się bezskuteczna.

Z powołanego przepisu wynika zatem, że istnieją dwie przesłanki solidarnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki: pierwsza – że istnieje niezaspokojone zobowiązanie spółki, druga – że egzekucja prowadzona przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Posiłkowa odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. jest wyjątkiem od zasady, że za zobowiązania spółki kapitałowej odpowiada sama spółka.

Roszczenie wynikające z art. 299 KSH jest zależne od roszczenia wierzyciela wobec samej spółki, zatem jeżeli ono wygaśnie, to nie zachodzi również odpowiedzialność członków zarządu tej spółki. Z uwagi na to, że posiłkowa odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. wynika z ustawy, nie można jej umownie zastrzec, ograniczyć ani wyłączyć. 

Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 KSH ma charakter osobisty - członek zarządu odpowiada swoim majątkiem osobistym oraz nieograniczony, a zatem członek zarządu odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym.

Przepis ten kształtuje solidarną odpowiedzialność członków zarządu. Solidarność dotyczy nie wszystkich kolejnych członków zarządu, ale tylko tych, których można obciążyć odpowiedzialnością za dane zobowiązania. Dotyczy to zatem osób, które były członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, a ściślej – w czasie istnienia podstawy takiego zobowiązania, a więc zakresem odpowiedzialności objęte są także zobowiązania jeszcze niewymagalne w okresie sprawowania przez daną osobę funkcji w zarządzie.

Ponadto, odpowiedzialność członków zarządu ma charakter subsydiarny, występuje w razie niemożności wyegzekwowania roszczeń od samej spółki. Tym samym, koniecznym jest, aby wierzyciel wykazał bezskuteczność zaspokojenia swoich roszczeń od spółki, co może nastąpić np. w formie ujawnienia bilansu spółki, z którego wynika, że nie ma ona majątku wystarczającego na zaspokojenie wierzyciela.

W praktyce, najczęściej dochodzi do wystąpienia przez wierzyciela z powództwem przeciw spółce i wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Jego umorzenie postanowieniem komornika z powodu bezskuteczności egzekucji otwiera wierzycielowi możliwość do wystąpienia z powództwem przeciwko członkom zarządu. Wierzyciel nie ma bowiem instrumentów, aby już w pozwie skierowanym przeciwko spółce domagać się jednocześnie zasądzenia należnych kwot bezpośrednio od członków zarządu na wypadek nieskutecznej egzekucji wobec spółki.

Zwrot VAT za materiały budowlane 2014

Podatki i opłaty lokalne 2014 - stawki maksymalne

Przed wystąpieniem z powództwem przeciwko członkom zarządu, warto aby wierzyciel przejrzał w sądzie rejestrowym akta rejestrowe spółki celem ustalenia danych osobowych i korespondencyjnych członków zarządu oraz ustalenia w jakim okresie jakie osoby pełniły funkcję członka zarządu. Należy bowiem nadmienić, że członkowie zarządu spółki ponoszą odpowiedzialność na podstawie art. 299 KSH od chwili ich powołania do zarządu.

Bez znaczenia jest przy tym fakt, że rzeczywiście pełniący funkcję członek zarządu nie został wpisany do rejestru oraz to, że niepełniący już funkcji w zarządzie były członek nie został z rejestru wykreślony. Wpis członków zarządu do rejestru jest obligatoryjny, ale jedynie deklaratoryjny, a więc nie tworzy nowego stanu prawnego. Dana osoba uzyskuje więc status członka zarządu już w momencie powołania jej na to stanowisko uchwałą wspólników i traci swój status z chwilą odwołania, rezygnacji lub odbycia zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu.

Wartym podkreślenia jest także fakt, że na podstawie art. 299 KSH odpowiada także członek zarządu, który jest jednocześnie wspólnikiem spółki z o.o.

Dochodząc swych roszczeń od członków zarządu spółki, wierzyciel nie musi wykazywać, że wyczerpał wszelkie możliwe sposoby egzekucji przeciw spółce. Bezspornym jest jednak, że w sytuacji, gdy wierzyciel prowadził egzekucję tylko z części majątku spółki, jej bezskuteczność w rozumieniu art. 299 KSH musi być poparta okolicznościami, z których wynika, iż także pozostały majątek spółki nie pozwoli na uzyskanie zaspokojenia (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26.06.2003 r., V CKN 416/01).

Ponadto, bezskuteczność egzekucji nie musi być formalnie stwierdzona z inicjatywy wierzyciela występującego z powództwem, dopuszczalne jest także np. postanowienie o bezskutecznym umorzeniu egzekucji uzyskane przez innego wierzyciela.

Przesłanki wyłączające odpowiedzialność członków zarządu

Należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 299 §2 KSH pozwany członek zarządu może się uwolnić od osobistej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że zachodzi jedna ze wskazanych w tym przepisie okoliczności.

Po pierwsze, przesłanką dezaktualizującą osobistą odpowiedzialność członka zarządu jest zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Podstawą ogłoszenia upadłości spółki z o.o. jest niewypłacalność, czyli niewywiązywanie się z wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a także sytuacja kiedy to zobowiązania spółki przekroczą wartość jej majątku. Jak wynika z Prawa upadłościowego i naprawczego,  członkowie Zarządu mają obowiązek, nie później niż w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.

Członek zarządu może również uwolnić się od osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeśli wykaże, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki nastąpiło bez jego winy. Przy analizie tej przesłanki należy odwołać się do art. 293 §2 KSH i zbadać czy członek zarządu przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożył należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności. W doktrynie wskazuje się, że okolicznościami umożliwiającymi wyłączenie odpowiedzialności na tej podstawie są np. wykazanie braku kontaktu z finansami i księgowością spółki z racji wewnętrznego podziału zadań poszczególnych członków zarządu czy też niewiedza o zaistnieniu przesłanek upadłości z niezawinionych powodów (np. dłuższy wyjazd, choroba).

Po wtóre, odpowiedzialność członków zarządu wyłączona jest także wówczas, gdy zostanie wykazane, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym terminie, wierzyciel nie poniósł szkody. W tym przypadku, pozwany członek zarządu musi wykazać, że w postępowaniu upadłościowym wierzyciel i tak nie zaspokoiłby się z majątku spółki nawet wówczas, gdyby wniosek o upadłość został zgłoszony we właściwym terminie (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 10 lutego 2011 r., IV CSK 335/10).

W praktyce, odpowiedzialność członków zarządu jest bardzo rygorystyczna ponieważ to właśnie na nich spoczywa ciężar udowodnienia przed sądem zaistnienia którejś z przesłanek uwalniających ich od odpowiedzialności. Sytuacja wierzyciela jest w tym przypadku dużo łatwiejsza, wystarczy bowiem, że wykaże on swoją wierzytelność i bezskuteczność egzekucji co otwiera mu następnie drogę do wystąpienia z powództwem przeciwko członkom zarządu.

Podsumowując warto podkreślić, że wierzyciel spółki z o.o. w razie bezskuteczności egzekucji swojej wierzytelności z majątku spółki, ma jeszcze możliwość wystąpienia z roszczeniem przeciwko członkom zarządu. Wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy i nie korzysta z tej możliwości a czasem wystarczy już samo wysłanie wezwania do zapłaty na adres domowy członka zarządu, aby okazało się, że jednak spółka posiada pewien majątek, z którego wierzyciel mógłby się zaspokoić. Członek zarządu woli bowiem ujawnić ewentualny majątek spółki niż ponosić odpowiedzialność za jej zobowiązania swoim majątkiem osobistym. Warto zatem nie rezygnować i dochodzić swoich niezaspokojonych roszczeń nie tylko od samej spółki ale również od członków jej zarządu.

Karolina Bressa

adw. Konrad Kaszubiak

Kancelaria Kaszubiak Jędrzejko Adwokaci