Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców jest częścią zmian przeprowadzanych w ramach programu "100 zmian dla firm". Zmieniła ona ustawy istotne z punktu widzenia przedsiębiorców i prowadzenia przez nich działalności gospodarczej m.in. prawo budowlane, prawo pracy, ustawę o swobodzie działalności gospodarczej, prawo finansowe, prawo dotyczące dozoru technicznego czy prawo ochrony środowiska. Wprowadziła także do Kodeksu cywilnego przepis dający możliwość ustanowienia prokurenta łącznie z członkiem zarządu lub wspólnikiem spółki osobowej.
Rodzaje prokury
Prokura jest uregulowanym w Kodeksie cywilnym (dalej: kc) szczególnym rodzajem pełnomocnictwa i jednocześnie najszerszą jego postacią. Jest ona udzielania w warunkach wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę podlegającego wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Zawiera w sobie umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Wyróżniamy prokurę:
- samoistną – prokurent samodzielnie dokonuje oświadczeń woli w imieniu przedsiębiorcy, jest ona wykonywana jednoosobowo;
- łączną – dwóch lub więcej prokurentów jest umocowanych do wspólnego działania na rzecz przedsiębiorcy;
- oddziałową – zakres spraw, którymi zajmuje się prokurent jest ograniczony do tych wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.
Zobacz: Moja firma
Prokura łączna niewłaściwa
Od momentu wejścia w życie omawianej nowelizacji, dopuszczalny jest jeszcze jeden rodzaj prokury - prokura łączna niewłaściwa. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 1094 § 1 kc, prokura łączna niewłaściwa polega na umocowaniu prokurenta do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej.
Innymi słowy, skuteczność oświadczeń woli dokonanych przez prokurenta zależy od potwierdzenia przez wspomnianego członka zarządu lub wspólnika. Nowe przepisy wskazują wymóg precyzyjnego określenia w dokumencie prokury, komu została ona udzielona i w jaki sposób prokurent może reprezentować spółkę - art. 1098§ 2 kc.
Przed uchwaleniem omawianej regulacji, prokura łączna niewłaściwa nie była wyraźnie stwierdzona w Kodeksie cywilnym. Z tego względu, na przestrzeni ostatnich lat kwestia ta była niejednokrotnie przedmiotem orzeczeń sądowych.
W uchwale z dnia 27 kwietnia 2001 r., (sygn. akt III CZP 6/01), Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem”. W uzasadnieniu powołano się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1938 r. (sygn. C I 170/37), w którym stwierdzono, że „z zestawienia art. 62 z art. 370 § 1 Kodeksu handlowego wynika, iż ustawa przewidując przy prokurze łącznej działanie prokurenta tylko przy współudziale drugiej osoby, bynajmniej nie zabrania, aby tą drugą osobą był członek zarządu spółki".
Zobacz: Finanse
Jednak w 2015 r., Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów (sygn. akt III CZP 34/14) stwierdził ostatecznie niedopuszczalność takiej prokury. Sąd odwołał się m.in. do literalnej wykładni ówczesnego brzmienia przepisów Kodeksu cywilnego, która wskazuje, że wyliczenie dopuszczalnych rodzajów prokury jest wyczerpujące. Zasadność udzielenia prokury łącznej niewłaściwej, przedsiębiorcy upatrywali w przepisach o prokurze łącznej. Sąd nie podzielił tego zdania, gdyż w wyniku tej drugiej wszystkie powoływane osoby są prokurentami i jednocześnie nie przewiduje się miejsca dla osoby udzielającej zgody na dokonanie czynności.
Ponadto przywołano, że w sytuacji gdy zarząd ma za zadanie reprezentowanie spółki i składanie w jej imieniu oświadczeń woli to jednocześnie nie jest on uprawniony do zmiany sposobu jej reprezentacji. Taka wzajemna kontrola prokurenta przez członka zarządu możliwa jest jedynie w drodze postanowień umowy, czyli reprezentacji mieszanej (art. 205 § 1 i 373 § 1 Kodeksu spółek handlowych). W tym przypadku prokurent podejmując czynności w ramach takiej reprezentacji, nie działa już wtedy jako prokurent spółki, a jako osoba wspierająca organ powołany w umowie do reprezentacji.
Brak przepisów przejściowych
Ustawa ta nie zawiera przepisów przejściowych, co nasuwa obawy odnośnie złożonych wcześniej wniosków o rejestrację takiej prokury w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późń. zm.
- Uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 r., sygn. akt III CZP 34/14
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r., sygn. akt III CZP 6/01
Zobacz: Wskaźniki i stawki