Rozwiązanie zarejestrowanej spółki przez sąd jest środkiem ostatecznym i prowadzi do postawienia spółki w stan likwidacji, co wiąże się nadto z koniecznością stosowania przepisów dotyczących likwidacji spółki z o.o. lub akcyjnej i wypływających z tego faktu obowiązków.
Sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu wpisanej do rejestru spółki kapitałowej w następujących przypadkach (art. 21 KSH):
- nie zawarto umowy spółki,
- określony w umowie spółki albo w statucie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem,
- umowa albo statut spółki nie zawiera postanowień dotyczących formy, przedmiotu działalności spółki, kapitału zakładowego lub wkładów,
- wszystkie osoby zawierające umowę spółki albo podpisujące statut nie miały zdolności do czynności prawnych w chwili ich dokonywania.
Za równoznaczne z brakiem postanowień dotyczących kapitału zakładowego i formy spółki uznaje się wadliwe określenie firmy (np. tylko spółka z o.o.) lub ustalenie kapitału zakładowego w wysokości niedozwolonej (np. 1 złoty). W ten sam sposób należy potraktować określenie dotyczące wkładów do spółki.
Odniesienie do „umowy spółki” należy traktować jak równoznaczne z odwołaniem do statutu spółki akcyjnej. Wydaje się, że ustawodawcy chodzi o brak zgodnych oświadczeń woli wspólników lub akcjonariuszy co do zawarcia umowy. Do takich samych wad należy również zaliczyć zawarcie umowy bez zachowania formy aktu notarialnego, co powoduje nieważność czynności prawnej.
Jeśli chodzi o przesłankę sprzeczności z prawem przedmiotu działalności spółki, to należy stwierdzić, że przepis ten jest raczej martwy, a jego „ratio legis” nie zostało osiągnięte w praktyce. Trudno bowiem wyobrazić sobie, aby założyciele spółki świadomie zawarli w treści umowy albo statutu działalność sprzeczną z prawem, a sąd rejestrowy w dodatku przeoczył to podczas badania wniosku o wpis spółki do rejestru. W rzeczywistości przecież podejmowanie przez spółkę działalności sprzecznej z prawem nie jest odzwierciedleniem zapisów jej umowy czy statutu.
Polecamy: serwis Postępowanie rejestrowe
Wystąpienie określonych braków już na etapie wstępnym tworzenia spółki nie musi jednak od razu prowadzić do automatycznego rozwiązania spółki przez sąd, bowiem istnieje możliwość uzupełnienia tych braków w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy. Dopiero wówczas, gdy usunięcie braków okaże się niemożliwe, to sąd rejestrowy ma obowiązek orzec o rozwiązaniu spółki. Spółka nie może jednak zostać rozwiązania po upływie 5 lat od dnia jej wpisu do rejestru, co jest wyrazem sanacyjnego charakteru wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
O rozwiązaniu spółki sąd rejestrowy orzeka na wniosek osoby mającej w tym interes prawny lub z urzędu, po przeprowadzeniu rozprawy.
Kodeks spółek handlowych wprowadza przepisy mające na celu ochronę wierzycieli spółki rozwiązanej przez sąd, którzy nie powinni ponosić ujemnych konsekwencji rozwiązania swego kontrahenta przez sąd rejestrowy. Zgodnie z tymi regulacjami, rozwiązanie spółki przez sąd nie wpływa na ważność czynności prawnych dokonanych przez rozwiązaną spółkę.
Kodeks spółek handlowych przewiduje nadto tzw. postępowanie naprawcze, tj. mające na celu usunięcie skutków stwierdzenia po wpisie do rejestru braków wynikających z niedopełnienia przepisów prawa. Postępowanie sanacyjne odbywa się w ten sposób, iż po otrzymaniu wniosku od osoby mającej interes prawny lub prokuratora, albo wszczęciu postępowania z urzędu, sąd rejestrowy dokonuje wstępnej oceny uchybienia z punktu widzenia przesłanek określonych w art. 21 KSH. Jeżeli uzna, że chodzi o jedno z nich, powinien najpierw zobowiązać spółkę do jego usunięcia w wyznaczonym terminie. Jeżeli braki nie zostaną usunięte lub nie mogą być usunięte, sąd wzywa zarząd do złożenia oświadczenia, a następnie wydaje postanowienie: oddalające wniosek, stwierdzające brak podstaw do rozwiązania spółki lub rozwiązujące spółkę.
Polecamy: serwis ABC spółek