Niewypłacalność pracodawcy wiąże się z niezdolnością regulowania przez niego zobowiązań, która nieuchronnie dotyka także zatrudnionych pracowników.
Ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy nie tylko wskazuje przypadki, w jakich zachodzi niewypłacalność, ale także ustala zakres świadczeń pracowniczych podlegających zaspokojeniu. Otóż osoby uprawnione mogą dochodzić wypłaty zaległego wynagrodzenia za pracę oraz innych należności głównych przysługujących na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy. Z Funduszu mogą być także zaspokojone składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawcy na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ważne są daty
Choć w praktyce może się zdarzyć, że pracodawca nie reguluje swoich zobowiązań wobec pracowników przez dłuższy czas, ochrona roszczeń pracowniczych nie obowiązuje bez ograniczeń. Jeżeli bowiem pracodawca nie wypłacił pracownikom wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia o charakterze gwarancyjnym, to podlegają one zaspokojeniu za okres nie dłuższy niż trzy miesiące poprzedzające datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo ustania stosunku pracy.
W tym drugim przypadku ważne jest jednak, aby zakończenie zatrudnienia przypadało w czasie nie dłuższym niż dziewięć miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy. Te same zasady dotyczą dodatków wyrównawczych przysługujących pracownikom, którzy wskutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy zostali przeniesieni na inne stanowisko pracy, oraz składek na ubezpieczenia społeczne.
Data ustania stosunku pracy ma również znaczenie w zakresie dochodzenia niewypłaconego ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Roszczenie z tego tytułu podlega bowiem zaspokojeniu, jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż dziewięć miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.
Jeżeli zaś pracownik nie otrzymał od pracodawcy odprawy pieniężnej z tytułu utraty miejsca pracy lub odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia, podlegają one zaspokojeniu z Funduszu, jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż dziewięć miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub w okresie nie dłuższym niż cztery miesiące następujące po tej dacie.
W określonej wysokości
Przepisy statuujące ochronę roszczeń pracowniczych nie tylko poddają ją ograniczeniom czasowym, ale limitują także wysokość świadczeń, o które mogą ubiegać się osoby uprawnione. W przypadku wypłaty ze środków Funduszu wynagrodzeń za pracę, wynagrodzeń gwarancyjnych, dodatków wyrównawczych i składek na ubezpieczenia społeczne łączna ich kwota za okres jednego miesiąca nie może przekraczać przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, od dnia jego ogłoszenia przez prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Kwota tego wynagrodzenia stanowi także granicę roszczeń z tytułu wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Natomiast jeżeli chodzi o odprawę pieniężną z tytułu utraty miejsca pracy lub odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia, to świadczenia te nie mogą przekraczać kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia lub jego wielokrotności, w przypadku gdy roszczenie stanowi wielokrotność wynagrodzenia stanowiącego podstawę do jego ustalenia.
Należy podkreślić, że środki finansowe Funduszu przekazane na wypłatę świadczeń mogą podlegać egzekucji prowadzonej jedynie na rzecz osób, dla których zostały przekazane. Ze świadczeń tych mogą być potrącane zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego, składki na ubezpieczenie zdrowotne, a także należności alimentacyjne na zasadach przewidzianych w kodeksie pracy.
Na wniosek pracownika
Wypłata świadczeń pracowniczych z FGŚP może także nastąpić na podstawie indywidualnego wniosku pracownika lub byłego pracownika, a w razie ich śmierci na podstawie wniosku uprawnionych do renty rodzinnej członków rodziny. Wniosek składa się w formie pisemnej w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach nie wcześniej niż po upływie dwóch tygodni od terminów przewidzianych do złożenia wykazu lub wykazu uzupełniającego, sporządzanego przez pracodawcę, syndyka, likwidatora lub inną osobę sprawującą zarząd majątkiem pracodawcy.
Wniosek o wypłatę świadczeń z tytułu niezaspokojonych roszczeń pracowniczych sporządzony według wzoru określonego w rozporządzeniu adresuje się do kierownika Biura Terenowego FGŚP właściwego ze względu na siedzibę niewypłacalnego pracodawcy, dołączając do niego niezbędne dokumenty i dowody potwierdzające uprawnienie do skorzystania ze świadczeń określonych w ustawie.
Wypłaty dokonuje się niezwłocznie po stwierdzeniu, że wniosek obejmuje roszczenia podlegające zaspokojeniu ze środków Funduszu. O fakcie tym kierownik biura FGŚP powiadamia pracodawcę, syndyka, likwidatora lub inną osobę sprawującą zarząd majątkiem pracodawcy. Natomiast wypłata świadczeń wyłącznie na wniosek pracownika, byłego pracownika lub osób uprawnionych do renty rodzinnej, ma miejsce w określonych w ustawie przypadkach upadłości przedsiębiorców zagranicznych.
ŚWIADCZENIA WYPŁACANE PRZEZ FUNDUSZ
Do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych można wystąpić o wypłatę:
• wynagrodzenia za pracę,
• wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, niewykonywania pracy i innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
• wynagrodzenia za czas choroby,
• wynagrodzenia urlopowego,
• odprawy pieniężnej z tytułu utraty miejsca pracy,
• ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy należnego za rok kalendarzowy, w którym ustał stosunek pracy,
• odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia,
• dodatków wyrównawczych przysługujących pracownikom, którzy wskutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy zostali przeniesieni na inne stanowisko pracy,
• składek na ubezpieczenia społeczne należnych od pracodawcy na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.
OSOBY UPRAWNIONE DO ŚWIADCZEŃ Z FUNDUSZU
O wypłatę roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy może wystąpić:
• pracownik, były pracownik lub osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym pracowniku lub byłym pracowniku,
• osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą,
• osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• osoba wykonująca pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną - jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, z wyjątkiem małżonka pracodawcy, a także jego dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i ojczyma oraz osób przysposabiających, a także rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.
DANUTA KLUCZ
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. nr 158, poz. 1121).
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 28 lutego 2007 r. w sprawie wykazów, wniosków i wypłat świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (Dz.U. nr 53, poz. 356).