Przymusowy wykup, czyli squeeze out (tzw. wyciśnięcie) akcji został uregulowany w art. 418 kodeksu spółek handlowych. Celem zastosowania takiego rozwiązania jest zapewnienie odpowiedniego funkcjonowanie spółki. W związku z tym akcjonariusze większościowi podlegają ochronie przed nieodpowiednim zachowaniem mniejszości, którzy poprzez liczne nadużycia narażają spółkę na ogromne straty. Przykładowo może odnosić się to do nadmiernego zaskarżania uchwał. Większościowi akcjonariusze, którzy mają ogromny wkład w kapitał spółki ponoszą największe ryzyko gospodarcze związane ze stratami spółki. Decyzję w sprawie przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych, reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału zakładowego podejmuje się powziętą uchwałą walnego zgromadzenia. Wykupu akcji można dokonać, jeżeli:
- dokonuje tego nie więcej niż pięciu akcjonariuszy,
- posiadających wspólnie nie mniej niż 95% kapitału zakładowego,
- każdy z nich posiada nie mniej niż 5% kapitału zakładowego,
- z każdej akcji przysługuje jeden głos bez względu na przywileje i ograniczenia.
Zobacz: Zbycie akcji w celu umorzenia nie jest przychodem
Pozbawienie praw mniejszości
Procedura wykupu akcji jest prawnie dozwolona, jednakże musi zostać powzięta uchwałą podjętą w drodze głosowania imiennego i jawnego. Każda z posiadanych akcji ma odpowiednio jeden głos. Imienne głosowanie ma na celu ujawnienie osób, które opowiedziały się za wykupem akcji oraz tych, które pozostaną w spółce po dokonaniu wykupu. Sama treść uchwały powinna określić akcje podlegające wykupowi oraz wymieniać akcjonariuszy, którzy zobowiązali się do wykupu akcji. Ponadto ważne jest sporządzenie planu wykupu akcji oraz ogłoszenie uchwały w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Dodatkowo ogłoszenie powinno nastąpić w miejscach wskazanych w statucie spółki, jeżeli stanowi o takich miejscach. Aby uchwała została uznana za skuteczną ważne jest dokonanie faktycznego wykupu tych akcji przez głosujących za wykupem akcjonariuszy większościowych, którzy nadto odpowiadają solidarnie za spłacenie całej kwoty wykupu. Mniejszościowi akcjonariusze zobowiązani są do złożenia w terminie miesiąca od ogłoszenia uchwały dokumentów akcji lub dowodów ich złożenia do rozporządzenia spółki. Jeżeli wykupieni akcjonariusze nie złożą odpowiednich dokumentów w wyznaczonym terminie powinni liczyć się z unieważnieniem ich akcji przez zarząd oraz wystawieniu nowych akcji pod tym samym numerem emisyjnym. Jeżeli upłynął termin do wykupu akcji, akcjonariusz mniejszościowi mają prawo do odebrania swoich akcji oraz powyższych dokumentów. W tej sytuacji akcjonariusze zachowują dotychczasowe prawa do swoich akcji.
Moment utraty akcji
Akcjonariusze mniejszościowi zachowują wszelkie uprawnienia w stosunku do akcji podlegających wykupowi do momentu uiszczenia całej sumy wykupu przez akcjonariuszy większościowych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 lutego 2008 r. (II CSK 441/07) uznał, iż uiszczenie ceny wykupu przez akcjonariuszy większościowych stanowi warunek sine qua non skuteczności całej procedury przymusowego wykupu akcji. Nie uiszczenie ceny wykupu, chociażby w części, powoduje upadek całej procedury wykupu akcji. Instytucja przymusowego wykupu akcji realizowana jest w interesie akcjonariuszy większościowych, zaś akcjonariuszom mniejszościowym ustawa przyznaje tylko określone instrumenty ochrony ich praw, które mogłoby zostać naruszone w przypadku wykupu akcji po cenie zaniżonej, nie odzwierciedlającej ich rzeczywistej wartości. Z tych względów nie można zgodzić się z poglądem, że w przypadku nie dojścia do skutku procedury przymusowego wykupu akcji interes akcjonariuszy, którzy mieli zostać wykupieni zostaje w ten sposób naruszony.
Zadaj pytanie: Forum Moja Firma - Zarządzanie