Z uprawnienia tego może skorzystać również wierzyciel osobisty wspólnika, z tym że może on wypowiedzieć każdą umowę spółki jawnej, nawet tę zawartą na czas oznaczony. W przypadku skutecznego złożenia wypowiedzenia dalsze losy spółki zależą od woli wspólników.
Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika
Jednym z uprawnień, które przysługują wspólnikom spółki jawnej, jest prawo wypowiedzenia umowy spółki. Kodeks spółek handlowych przewiduje jednak możliwość wypowiedzenia przez wspólnika jedynie umowy spółki zawartej na czas nieoznaczony. Zgodnie bowiem z art. 61 § 1 kodeksu spółek handlowych, jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Zatem, prawo wypowiedzenia umowy spółki jawnej przez wspólnika jest związane z zawartą w umowie regulacją co do okresu trwania spółki. Umowa spółki jawnej zawarta jest na czas nieoznaczony, jeżeli wspólnicy w ogóle nie odnoszą się do okresu jej trwania albo jeżeli w umowie przewidują to wprost. Należy przy tym pamiętać, że umowę spółki zawartą na czas życia wspólnika uważa się za zawartą na czas nieoznaczony (art. 61 § 2 k.s.h.). Trafnie wskazuje się w literaturze inne przykłady uznania umowy spółki zawartej na czas nieoznaczony. Jednym z nich jest dalsze prowadzenie działalności spółki za zgodą wspólników pomimo istnienia przyczyn rozwiązania przewidzianych w umowie. Wówczas umowę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony (art. 59 k.s.h.). Inny przykład to określenie terminu trwania umowy spółki pokrywającego się lub przekraczającego przypuszczalny okres życia jednego ze wspólników.1
Prawo wypowiedzenia umowy spółki ograniczone jest terminem - wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. W praktyce funkcjonowania spółek rok obrotowy najczęściej pokrywa się z rokiem kalendarzowym, w związku z czym wspólnik powinien dokonać wypowiedzenia umowy spółki najpóźniej 30 czerwca danego roku. Skutek wypowiedzenia następuje na koniec roku obrotowego, w którym zostało ono złożone.
Przykład
W spółce jawnej, liczącej czterech wspólników, jeden z nich, ze względu na nieporozumienia na tle sposobu prowadzenia spraw spółki, postanowił wypowiedzieć umowę spółki (umowa spółki nie zawiera żadnych zapisów w kwestii jej wypowiedzenia, a zatem obowiązują tę spółkę regulacje kodeksowe). W tym celu 25 maja 2012 r. złożył stosowne oświadczenie na piśmie pozostałym wspólnikom. Jego wypowiedzenie stanie się skuteczne z końcem 2012 r.
W sytuacji gdyby oświadczenie o wypowiedzeniu złożył po 30 czerwca 2012 r., to stałoby się one skuteczne dopiero z końcem 2013 r.
W umowie spółki wspólnicy mogą określić krótszy termin wypowiedzenia umowy. W praktyce nie jest zalecane wpisywanie do umowy spółki jawnej terminu krótszego niż trzymiesięczny.
Ważne
Umowa spółki jawnej (zawartej na czas nieoznaczony) może modyfikować warunki jej wypowiedzenia. Nie może jednak wyłączać ani ograniczać przewidzianego w k.s.h. uprawnienia.
Rok obrotowy
Należy zwrócić uwagę, że - jak zasygnalizowano powyżej - w przepisie art. 61 § 1 k.s.h. jest mowa o roku obrotowym, a nie kalendarzowym. Ma to duże znaczenie w przypadku spółek, w których rok obrotowy nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym. W takich sytuacjach przy ustalaniu terminu wypowiedzenia trzeba brać pod uwagę rok obrotowy. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 z późn. zm.), rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy lub inny okres trwający dwanaście kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę. Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny. W przypadku zmiany roku obrotowego pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być dłuższy niż dwanaście kolejnych miesięcy.
Jak wypowiedzieć umowę spółki
Zgodnie z art. 61 § 3 k.s.h., wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Z praktycznego punktu widzenia, z uwagi na konieczność dochowania terminu do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy spółki (ustawowo - sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego), wspólnik powinien wysłać je listami poleconymi za „zwrotnym potwierdzeniem odbioru” lub uzyskać osobiste potwierdzenie odbioru od poszczególnych wspólników. Okres wypowiedzenia kończy się w ostatnim dniu roku, w którym nastąpiło wypowiedzenie.
Skuteczność złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy spółki jawnej należy oceniać z uwzględnieniem przepisów kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 61 k.c. oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. W związku z tym złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy spółki jawnej jest skuteczne, gdy dotarło do wspólników lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki w taki sposób, że mogli oni zapoznać się z jego treścią. Z punktu widzenia interesów wspólnika wypowiadającego umowę spółki jawnej wskazane jest, jak wspomniano, aby uzyskał on dowód na to, że dokonał wypowiedzenia. Oświadczenie woli jest złożone z chwilą, kiedy adresat miał możliwość zapoznania się z jego treścią. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.
Ważne
Wypowiedzenie umowy spółki jawnej dokonane jest w dniu, w którym dotarło ono do ostatniego ze wspólników lub do wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki.
Warto pamiętać, że możliwe jest cofnięcie wypowiedzenia. Jest ono skuteczne, jeżeli dojdzie do adresata wypowiedzenia wcześniej lub jednocześnie z wypowiedzeniem. Skuteczność cofnięcia wypowiedzenia, które już doszło do wiadomości adresata bądź adresatów wypowiedzenia, zależy od zgody tej osoby lub osób.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w wyroku z 28 października 2011 r. (sygn. akt VI ACa 445/11, niepublikowany): z art. 61 k.c. wynika, iż w sprawie składania oświadczenia woli kodeks cywilny przyjął teorię doręczenia. Według tej teorii dla przyjęcia, iż oświadczenie woli zostało złożone innej osobie jest chwila dojścia treści tego oświadczenia do wiadomości tej osoby, a w wypadku składania oświadczenia publicznie - chwila jego publicznego złożenia. Ze względu na interes i bezpieczeństwo obrotu oraz ułatwienia dowodowe domniemywa się, iż adresat zapoznał się z treścią oświadczenia, gdy doszła do niego w taki sposób, iż powzięcie o nim wiadomości stało się możliwe. Artykuł 61 k.c. nie wymaga, aby adresat faktycznie zapoznał się z jego treścią. Decydujące jest to, że istniała możliwość zapoznania się. Złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy ma miejsce także wtedy, gdy adresat mając możliwość zapoznania się z jego treścią, z własnej woli nie podejmuje przesyłki pocztowej zawierającej to oświadczenie.
Na składającym oświadczenie woli spoczywa ciężar dowodu, że doszło ono do adresata w sposób umożliwiający mu - według zasad doświadczenia życiowego - zapoznanie się z jego treścią. Jeśli oświadczenie zostało posłane adresatowi listem albo innym sposobem porozumiewania się na odległość, składający powinien wykazać np. za pomocą pocztowego dowodu nadania lub zwrotnego poświadczenia odbioru, że list (telegram) został adresatowi doręczony. Powstały dowód nadania listu poleconego nie jest wprawdzie dowodem doręczenia go adresatowi, lecz jest dowodem prima facie.
Więcej w miesięczniku Prawo Spółek - Zamów prenumeratę >>