ODPOWIEDŹ
Jeśli jednostka nie posiada w danym roku wystarczających środków pieniężnych na wypłatę dywidendy, wówczas może zaciągnąć kredyt w tym celu lub wypłacić dywidendę w ratach bądź utworzyć kapitał rezerwowy na równowartość kwot przeznaczonych do wypłaty w przyszłych latach. Ważne jest, aby sposób i terminy wypłaty dywidendy zostały określone w uchwale zgromadzenia wspólników. W kwestii odsetek nie można zająć jednoznacznego stanowiska, gdyż opinie organów skarbowych na ten temat są różne.
WYJAŚNIENIE
Wspólnik, zgodnie z zapisami k.s.h., ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o przeznaczeniu zysku na wypłatę dywidendy.
Podejmując uchwałę o wypłacie dywidendy, zgromadzenie wspólników powinno się zastanowić, czy spółka posiada odpowiednie środki pieniężne na ten cel. W obecnym czasie, gdy występuje spowolnienie gospodarcze spowodowane skutkami globalnego kryzysu finansowego, jednostkom gospodarczym coraz trudniej utrzymać płynność finansową. Podmioty tracą płynność, gdyż w czasie kryzysu maleje sprzedaż, rosną zapasy, które zalegają w magazynach, ponieważ trudno je upłynnić. Coraz więcej kontrahentów ma problemy z płatnościami, przez co jednostki otrzymują zapłatę za sprzedane produkty lub usługi z opóźnieniem, a co za tym idzie - i one płacą swoim dostawcom zobowiązania po ustalonym wcześniej terminie płatności.
Kwestia płynności jest bardzo ważna, gdyż jednostce, która osiąga zyski, a nie ma płynności finansowej, grozi bankructwo. Natomiast firma, która posiada płynność finansową, a ponosi straty z działalności, ma szansę przetrwać na rynku, ponieważ ma zdolność do regulowania swoich zobowiązań. Dlatego firmy powinny skupić się bardziej na poprawieniu płynności finansowej, niż na wynikach finansowych. Trzeba także pamiętać, że podstawą rozwoju każdej firmy jest silna baza kapitałowa, a wypłata dywidendy o dużej wartości, zwłaszcza gdy jednostka nie posiada środków, obniża nie tylko jej płynność, ale i wiarygodność. W takiej sytuacji zatrzymanie zysków i rezygnacja z wypłaty dywidendy wpisują się w wysiłek na rzecz łagodzenia skutków kryzysu i poprawy sytuacji finansowej spółki. Celem wspólników nie powinno być wyłącznie uzyskiwanie korzyści w postaci dywidendy, szczególnie w latach kryzysowych. Jest to działanie krótkowzroczne.
Dywidenda jest płatna w terminie wyznaczonym przez uchwałę wspólników. Jeżeli uchwała takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez zarząd.
Zgromadzenie wspólników tych jednostek gospodarczych, które nie posiadają środków na wypłatę dywidendy, powinno zastanowić się nad terminem ich wypłat i sposobem pozyskania na nie środków. Jednym ze sposobów może być zaciągnięcie kredytu bankowego. Nie jest to jednak racjonalne podejście, ponieważ wiąże się z dodatkowymi kosztami pozyskania środków pieniężnych w postaci odsetek. Ponadto spółka, która nie posiada środków, a mimo to wypłaca dywidendę, osłabia swoją siłę kapitałową. Innym sposobem może być podjęcie uchwały o wypłacie dywidendy w ratach lub przekazanie części wypracowanego zysku na kapitał rezerwowy z przeznaczeniem na wypłatę dywidendy w latach następnych. Podjęcie uchwały o wypłacie dywidendy w ratach oznacza, że staje się ona należna w terminie wypłaty poszczególnych rat. W przypadku gdy rata dywidendy nie zostanie wypłacona w terminie, spółka staje się dłużnikiem wobec wspólników (wierzycieli) i w związku z tym wierzyciele z tytułu zwłoki w zapłacie mogą żądać odsetek. Zatem jeśli spółka nie wypłaca dywidendy mimo podjęcia uchwały o jej wypłacie, wówczas organy podatkowe mogą uznać, że osiąga ona przychody z tytułu nieodpłatnych świadczeń za otrzymanie kapitału, w wysokości odsetek, jakie musiałaby zapłacić w warunkach rynkowych za pozyskanie kapitału odpowiadającego kwocie niewypłaconych dywidend, do czasu ich wypłat. W związku z tym spółka powinna wówczas zapłacić podatek dochodowy wynikający ze zwiększenia podstawy opodatkowania o wartość odsetek.
Jeżeli nie ustalono terminu wypłaty dywidendy, należy przyjąć, że świadczenie jest natychmiast wymagalne, po powzięciu uchwały o podziale zysku.
W przypadku zaciągnięcia kredytu na wypłatę dywidendy organy podatkowe kwestionują zaliczenie odsetek do kosztów uzyskania przychodów, argumentując, że wydatek ten nie wpływa na uzyskanie konkretnych przychodów. Niekorzystne dla podatników stanowisko zajął Minister Finansów w piśmie z dnia 2 maja 2007 r. (nr MB8/347/2007), w którym stwierdził, że: (...) zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kosztami podatkowymi są wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów albo utrzymania oraz zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem tych, które są enumeratywnie wymienione jako niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (art. 15 ust. 1 w związku z art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p.). Wypłata dywidendy nie jest związana z żadną ze wspomnianych wyżej przesłanek, tzn. nie stanowi wydatku umożliwiającego powstanie przychodu, ani też nie jest związana z utrzymaniem bądź zabezpieczeniem źródła przychodu. Tym samym nie stanowi kosztu podatkowego. Konsekwentnie także odsetki od kredytu lub pożyczki zaciągniętych na wypłatę dywidendy, jako związane z wydatkiem niestanowiącym kosztu podatkowego, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.
Przeciwne stanowisko zajął m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10 czerwca 2009 r. (sygn. akt II FSK 234/08, niepublikowany), który uznał, że zaciągnięcie przez spółkę kredytu na wypłatę dywidendy należy traktować jako wydatek związany z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Argumentował to tym, że osiąganie zysku jest podstawowym celem funkcjonowania spółki i wspólników, których kapitał zaangażowany jest w funkcjonowanie spółki i osiąganie przez nią przychodów. W uzasadnieniu sąd wskazał, że: (...) osiąganie zysku jest zarówno podstawowym celem funkcjonowania spółki akcyjnej, jak i wspólników, których kapitał zaangażowany jest w funkcjonowanie spółki i osiąganie przez nią przychodów. Co więcej zaciągnięty przez spółkę kredyt na wypłatę dywidendy w takim przypadku nie tylko zabezpieczy źródło przychodów jakim jest działalność gospodarcza, jak i zapobiegnie utracie płynności finansowej (...). Sąd zwrócił także uwagę na to, iż prawidłowe funkcjonowanie spółki akcyjnej nie jest elementem prowadzącym do zabezpieczenia źródła przychodów. Wręcz przeciwnie, prawidłowo prowadzona spółka to taka, która dotrzymuje zawartych umów i nie wycofuje się z nich, a także i taka, która nie przechowuje kapitału bez angażowania go w przedsięwzięcia gospodarcze. Prowadzenie działalności gospodarczej w dobie rozwiniętej gospodarki rynkowej musi prowadzić w sposób nieunikniony do korzystania z kredytów bankowych. Odsetki zaś od takiego kredytu będą, w opinii sądu, zawsze kosztami zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Niewątpliwie więc odsetki od kredytu są w tym rozumieniu wydatkiem ponoszonym na zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodu, jakim jest działalność gospodarcza, albowiem zaciągnięty kredyt umożliwia spółce bezpieczne zaspokojenie roszczeń akcjonariuszy/udziałowców z tytułu dywidendy.
Jak można więc zauważyć, organy podatkowe prezentują różne stanowiska co do zaliczenia odsetek do kosztów uzyskania przychodów, dlatego warto wystąpić o indywidualną interpretację.
PRZYKŁAD 1
Zgromadzenie wspólników spółki z o.o. podjęło uchwałę o przeznaczeniu zysku netto za 2009 r. w wysokości 1 000 000 zł na wypłatę dywidendy w całości w 2010 r. Ze względu na brak środków pieniężnych spółka zaciągnęła kredyt z przeznaczeniem na wypłatę dywidendy wspólnikom. Spółka spłaci kredyt w 10 równych ratach miesięcznych wraz z oprocentowaniem w wysokości 7% w skali roku.
Ewidencja księgowa
1. Przeksięgowanie zysku netto za 2009 r. po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego, w dacie podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników:
Wn „Wynik finansowy” 1 000 000
- w analityce „Wynik finansowy za 2009 r.”
Ma „Rozliczenie wyniku finansowego” 1 000 000
- w analityce „Zysk netto za 2009 r.”
2. Zarachowanie należnej wspólnikom dywidendy przeznaczonej do wypłaty w 2010 r.:
a) kwota dywidendy
Wn „Rozliczenie wyniku finansowego” 1 000 000
- w analityce „Zysk netto do podziału za 2009 r.”
Ma „Pozostałe rozrachunki” 1 000 000
- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”
b) pobranie zryczałtowanego 19% podatku dochodowego od dywidendy płatnej z zysku netto: 1 000 000 zł × 19% = 190 000 zł
Wn „Pozostałe rozrachunki” 190 000
- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 190 000
- w analityce „Rozrachunki z US”
3. Zaciągnięcie kredytu na wypłatę dywidendy:
Wn „Rachunek bankowy” 1 000 000
Ma „Kredyty bankowe” 1 000 000
4. Wypłata dywidendy wspólnikom w kwocie pomniejszonej o zryczałtowany podatek dochodowy:
1 000 000 zł - 190 000 zł = 810 000 zł
Wn „Pozostałe rozrachunki” 810 000
- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”
Ma „Rachunek bankowy” 810 000
5. Zapłata zryczałtowanego podatku dochodowego na rachunek bankowy urzędu skarbowego:
Wn „Rozrachunki publicznoprawne” 190 000
- w analityce „Rozrachunki z US”
Ma „Rachunek bankowy” 190 000
6. Spłata pierwszej raty kredytu wraz z odsetkami:
Wn „Kredyty bankowe” 100 000
Wn „Koszty finansowe” 5833
- w analityce „Odsetki od kredytu”
Ma „Rachunek bankowy” 105 833
W związku z tym, że odsetki od kredytu zaciągniętego na wypłatę dywidendy mogą być uznane przez organy podatkowe za niestanowiące kosztów uzyskania przychodów, rozwiązaniem może być wypłacenie dywidendy ze środków własnych firmy, a zaciągnięcie kredytu na bieżącą działalność jednostki.
PRZYKŁAD 2
Zgromadzenie wspólników spółki z o.o. podjęło uchwałę o przeznaczeniu zysku netto za 2009 r. w wysokości 1 000 000 zł na:
• wypłatę dywidendy w 2010 r. w wysokości 400 000 zł, w dwóch ratach po 200 000 zł każda, w następujących terminach:
30 września 2010 r. i 30 listopada 2010 r.,
• kapitał rezerwowy z przeznaczeniem na wypłatę dywidendy w latach następnych w kwocie 600 000 zł.
Wspólnikom wypłacono z rachunku bankowego dywidendę, pobierając zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 19%.
Ewidencja księgowa
Przeksięgowanie zysku netto za 2009 r. po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego, w dacie podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników:
Wn „Wynik finansowy” 1 000 000
- w analityce „Wynik finansowy za 2009 r.”
Ma „Rozliczenie wyniku finansowego” 1 000 000
- w analityce „Zysk netto za 2009 r.”
Zarachowanie należnej wspólnikom dywidendy:
a) kwota dywidendy
Wn „Rozliczenie wyniku finansowego” 400 000
- w analityce „Zysk netto do podziału za 2009 r.”
Ma „Pozostałe rozrachunki” 400 000
- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”
b) przeksięgowanie zryczałtowanego 19% podatku dochodowego od dywidendy płatnej z zysku netto: 400 000 zł × 19% = 76 000 zł
Wn „Pozostałe rozrachunki” 76 000
- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 76 000
- w analityce „Rozrachunki z US”
3. Przeksięgowanie zysku netto za 2009 r. na kapitał rezerwowy z przeznaczeniem na wypłatę dywidendy w latach następnych:
Wn „Rozliczenie wyniku finansowego” 600 000
Ma „Kapitał rezerwowy” 600 000
- w analityce „Wypłata dywidendy w latach następnych”
4. Wypłata dywidendy wspólnikom w kwocie pomniejszonej o zryczałtowany podatek dochodowy (30 września 2010 r.): 200 000 zł - 38 000 zł = 162 000 zł
Wn „Pozostałe rozrachunki” 162 000
- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”
Ma „Rachunek bankowy” 162 000
5. Zapłata zryczałtowanego podatku dochodowego na rachunek bankowy urzędu skarbowego: 200 000 zł × 19% = 38 000 zł
Wn „Rozrachunki publicznoprawne” 38 000
- w analityce „Rozrachunki z US”
Ma „Rachunek bankowy” 38 000
6. Wypłata dywidendy wspólnikom w kwocie pomniejszonej o zryczałtowany podatek dochodowy (30 listopada 2010 r.): 200 000 zł - 38 000 zł = 162 000 zł
Wn „Pozostałe rozrachunki” 162 000
- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”
Ma „Rachunek bankowy” 162 000
7. Zapłata zryczałtowanego podatku dochodowego na rachunek bankowy urzędu skarbowego: 200 000 zł × 19% = 38 000 zł
Wn „Rozrachunki publicznoprawne” 38 000
- w analityce „Rozrachunki z US”
Ma „Rachunek bankowy” 38 000
Joanna Gawrońska
PODSTAWA PRAWNA
• art. 191 § 1, art. 193 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).