Ustawą z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi dokonano implementacji do prawa polskiego postanowień Dyrektywy 2007/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym (dalej: dyrektywa). Głównym celem wdrożenia dyrektywy było ułatwienie akcjonariuszom spółek publicznych wykonywania ich praw korporacyjnych. Implementowane przepisy unijne mają bowiem stworzyć korzystniejsze ramy prawne do aktywnego uczestniczenia akcjonariuszy w podejmowaniu decyzji w spółkach handlowych, w szczególności w spółkach publicznych. Zmienione przepisy wchodzą w życie 3 sierpnia br.
Likwidacja blokowania akcji
Jedną z najistotniejszych zmian wprowadzonych opisywaną nowelizacją jest likwidacja instytucji blokowania akcji. Do czasu wejścia w życie opisywanej noweli obowiązywała zasada, w myśl której akcjonariusze spółek publicznych (posiadający akcje zdematerializowane), którzy chcieli uczestniczyć w walnym zgromadzeniu, powinni złożyć w spółce imienne świadectwa depozytowe wystawione przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych (art. 406 § 3 k.s.h. w dotychczasowym brzmieniu). Imienne świadectwo depozytowe należało złożyć w siedzibie spółki najpóźniej na tydzień przed terminem walnego zgromadzenia. Jednocześnie zgodnie z art. 11 ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi od chwili wystawienia imiennego świadectwa depozytowego, papiery wartościowe w liczbie wskazanej w treści świadectwa nie mogły być przedmiotem obrotu do chwili utraty ważności świadectwa albo zwrotu świadectwa wystawiającemu przed upływem terminu jego ważności. Na okres ten wystawiający świadectwo dokonywał bowiem blokady odpowiedniej liczby papierów wartościowych na rachunku papierów wartościowych. Opisywane rozwiązanie miało dwa podstawowe skutki. Po pierwsze, w walnym zgromadzeniu uczestniczyły wyłącznie osoby, które w dniu odbywania zgromadzenia faktycznie były akcjonariuszami spółki publicznej. Po drugie, inwestorzy instytucjonalni w obawie przed gwałtownymi zmianami sytuacji rynkowej (np. spadkiem kursu akcji) wielokrotnie rezygnowali z uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, gdyż instytucja blokowania akcji uniemożliwiała im szybką reakcję na zachodzące na rynku zmiany.
Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy nałożył na państwa członkowskie UE obowiązek wprowadzenia rozwiązań prawnych, na podstawie których:
1) prawo akcjonariusza do udziału w walnym zgromadzeniu oraz prawo do głosowania w związku z posiadanymi akcjami nie jest uzależnione od wymogu złożenia lub wydania jego akcji przed walnym zgromadzeniem innej osobie fizycznej lub prawnej lub też zarejestrowania ich w jej imieniu,
2) prawa akcjonariusza do sprzedaży jego akcji lub przeniesienia ich własności w inny sposób w okresie między dniem rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu a walnym zgromadzeniem nie podlegają żadnym ograniczeniom, którym nie podlegają w innym okresie.
W związku z brzmieniem dyrektywy opisywana nowelizacja wprowadziła w życie zasadę, w myśl której akcjonariusz spółki publicznej może przenosić akcje w okresie między dniem rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu a dniem zakończenia walnego zgromadzenia (art. 4064k.s.h.). Tym samym wskutek nowelizacji akcjonariusz spółki publicznej, chcący uczestniczyć w walnym zgromadzeniu, nie traci możliwości rozporządzania swoimi akcjami.
Nowe zasady ograniczania prawa głosu akcjonariuszy
PRZYKŁAD
Jan Nowak był akcjonariuszem spółki publicznej w dniu rejestracji. Po upływie 7 dni od dnia rejestracji (a więc jeszcze przed dniem walnego zgromadzenia) Jan Nowak postanowił darować swoje akcje córce. Darowizna ta będzie ważna i w pełni skuteczna, gdyż na skutek nowelizacji umowy prowadzące do rozporządzenia akcjami (np. sprzedaż lub darowizna) zawarte w okresie od dnia rejestracji do zakończenia walnego zgromadzenia są ważne.
Dzień rejestracji
Likwidacja instytucji blokowania akcji wymusiła stworzenie innego mechanizmu pozwalającego na określenie kręgu osób uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu. Ten nowy mechanizm określania legitymacji do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu został określony jako „dzień rejestracji” (ang. record day). Pojęcie to oznacza, że prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej mają tylko osoby będące akcjonariuszami tej spółki na szesnaście dni przed datą walnego zgromadzenia. Ustawa zastrzega przy tym, iż dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu jest jednolity dla uprawnionych z akcji na okaziciela i akcji imiennych. Rozwiązanie to prowadzi do powstanie sytuacji, w której prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej może przysługiwać osobie, która nie jest akcjonariuszem spółki w chwili walnego zgromadzenia, lecz była akcjonariuszem w dniu rejestracji.
PRZYKŁAD
Andrzej Kowalski był akcjonariuszem spółki publicznej w dniu rejestracji, ale dwa dni później zbył wszystkie swoje akcje Markowi Nowakowskiemu. Osobą uprawnioną do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu pozostał jednak Andrzej Kowalski, gdyż był on akcjonariuszem spółki w dniu rejestracji (zbycie akcji nie pozbawiło go legitymacji do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu).
Ustawa różnicuje w następujący sposób zasady, na podstawie których ustala się prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki publicznej:
1. Uprawnieni z akcji imiennych i świadectw tymczasowych oraz zastawnicy i użytkownicy, którym przysługuje prawo głosu, mają prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, jeżeli są wpisani do księgi akcyjnej w dniu rejestracji (tj. na szesnaście dni przed datą walnego zgromadzenia).
2. Akcjonariusze posiadający akcje na okaziciela mające postać dokumentu mają prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu, jeśli złożą dokumenty akcji w spółce najpóźniej w dniu rejestracji uczestnictwa i nie odbiorą ich przed zakończeniem tego dnia. Równoznaczne ze złożeniem w spółce dokumentów akcji jest złożenie w spółce zaświadczenia wydanego na dowód złożenia akcji u notariusza, w banku lub firmie inwestycyjnej. Listę podmiotów, w których można złożyć akcje na okaziciela mające postać dokumentu, zawiera ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
3. Akcjonariusze posiadający zdematerializowane akcje na okaziciela mają prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu, jeśli w terminie od ogłoszenia o zwołaniu walnego zgromadzenia do pierwszego dnia powszedniego po dniu rejestracji zgłoszą podmiotowi prowadzącemu rachunek papierów wartościowych żądanie wystawienia imiennego zaświadczenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu.
Terminy
Moment rejestracji został ustalony po szczegółowej analizie czasu potrzebnego Krajowemu Depozytowi Papierów Wartościowych (KDPW) oraz podmiotom prowadzącym rachunki papierów wartościowych na sporządzenie listy osób uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu. W nowym stanie prawny określenie kręgu osób uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki publicznej jest bowiem procesem kilkuetapowym, wymagającym ścisłego przestrzegania ustanowionych wymogów formalnych. Terminy dokonania poszczególnych czynności składających się na proces zwołania walnego zgromadzenia oraz proces określania legitymacji akcjonariuszy do udziału w walnym zgromadzeniu wyglądają następująco:
1) 26 dni przed terminem walnego zgromadzenia - termin na zwołanie walnego zgromadzenia spółki publicznej poprzez ogłoszenie dokonane m.in. na stronie internetowej spółki,
2) 16 dni przed datą walnego zgromadzenia - dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej (record day),
3) 15 dni przed datą walnego zgromadzenia (tj. pierwszy dzień powszedni po dniu rejestracji) - ostatni dzień za zgłoszenie przez posiadacza zdematerializowanych akcji na okaziciela spółki publicznej żądania wystawienia przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych zaświadczenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu,
4) 12 dni przed datą walnego zgromadzenia - koniec terminu na przekazanie przez podmioty prowadzące rachunki papierów wartościowych do KDPW wykazów osób uprawnionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Podstawą sporządzenia tych wykazów są wystawione uprzednio zaświadczenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu.
5) 7 dni przed datą walnego zgromadzenia - koniec terminu na przekazanie spółce publicznej przez KDPW wykazu osób uprawionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Udostępnienie spółce tego wykazu następuje przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej. Jedynie wyjątkowo, gdy z przyczyn technicznych wykaz nie może zostać udostępniony drogą elektroniczną, wówczas KDPW wydaje spółce wykaz w postaci dokumentu sporządzonego na piśmie. Przekazanie spółce dokumentu następuje w takim przypadku nie później niż 6 dni przed datą walnego zgromadzenia.
W tym stanie rzeczy kluczowego znaczenia nabiera prawidłowe obliczenie terminów wyznaczonych przez k.s.h. na dokonanie poszczególnych czynności składających się na proces zwołania walnego zgromadzenia. Do obliczania tych terminów zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego (art. 110 k.c.). W szczególności zastosowanie będzie miała zasada, zgodnie z którą termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia (art. 111 § 1 k.c.).
PRZYKŁAD
Jeżeli minimalnym termin pomiędzy ogłoszeniem o zwołaniu walnego zgromadzenia a terminem walnego zgromadzenia wynosi 26 dni (art. 4021 § 2 k.s.h.), to termin ten kończy się z upływem dwudziestego szóstego dnia. Zatem jeśli ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia akcjonariuszy zostanie dokonane 2 października 2009 r., to najwcześniejszym możliwym dniem odbycia walnego zgromadzenia jest 29 października 2009 r.
Mikołaj Barczak
radca prawny OIRP w Bydgoszczy
Podstawa prawna:
• ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.),
• ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2009 r. Nr 13, poz. 69),
• ustawa z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz. 1538 z późn.zm.).