Wspólnicy są zobowiązani wnieść do spółki wkłady na pokrycie udziałów. Uznaje się, że wkłady mogą mieć postać pieniężną lub niepieniężną. Wnoszenie do spółki wkładów pieniężnych nie podlega kwestionowaniu. Jeżeli natomiast chodzi o wkłady niepieniężne, sprawa nie jest już tak oczywista. Wkładami do spółki kapitałowej nie mogą być bowiem prawa niezbywalne oraz świadczenie usług lub pracy (art. 14 § 1 kodeksu spółek handlowych).
Aby móc odpowiedzieć na zadane pytanie, należy najpierw określić, czym jest aport. Ustawodawca nie zamieścił w żadnych przepisach definicji aportu. Mając jednak na uwadze art. 158 k.s.h., należy stwierdzić, że przedmiotem wkładu niepieniężnego może być wszystko, co nie będąc pieniądzem, przedstawia jakąkolwiek wartość ekonomiczną mogącą się składać na kapitał zakładowy. Wartość ekonomiczna musi być jednak szacowana w konkretnym przypadku, aby majątek, który pochodzi z wkładów, miał realną wartość.
Za aport uważa się wkład niepieniężny wniesiony do spółki kapitałowej na pokrycie kapitału zakładowego, w postaci wartości niematerialnych (praw) lub rzeczy. Wniesienie wkładu wiąże się z przeniesieniem na spółkę wszelkich praw do przedmiotu wkładu, a więc także prawa własności, jeżeli przysługuje ono wspólnikowi.
Know-how to z kolei pochodzący z języka angielskiego (know - „wiedzieć”, how - „jak”), termin określający konkretną wiedzę techniczną z danej dziedziny, umiejętność wykonania lub wyprodukowania czegoś, kompetencję, wiedzę. Definicja przyjęta przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu jako know-how określa całokształt wiadomości, czyli fachowej wiedzy oraz doświadczeń w zakresie technologii i procesu produkcyjnego dla określonego wyrobu.
Prawa majątkowe w rodzaju know-how, które mogą być przenoszone na inne osoby, mają zdolność aportową, a więc mogą przedmiotem wkładu. Wniesienie przez wspólnika spółki na pokrycie obejmowanych udziałów wkładu niepieniężnego w postaci know-how nie budzi również wątpliwości zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądów. Jeżeli chodzi przykładowo o kontakty, ich zdolność aportowa powinna być oceniona w odniesieniu do konkretnej sytuacji. Jeśli przez kontakty chcemy rozumieć np. posiadanie sprawdzonej grupy klientów, co wiąże się z określoną wartością majątkową, to takie dobro może stanowić aport. Ostatecznej oceny, czy dane dobro ma zdolność aportową, może dokonać sąd rejestrowy.
Pod pojęciem know-how nie należy rozumieć np. praw do patentu czy wzoru użytkowego, ale takie rozwiązania i doświadczenia techniczne, które nie są przedmiotem jakichkolwiek praw do tych rozwiązań lub doświadczeń. Zastanawiając się nad przedmiotem aportu, należy pamiętać, że przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu. Kwestia, jaką należy rozważyć przy wkładzie obejmującym know-how, dotyczy sposobu, w jaki zarząd będzie mógł dysponować wkładem.
Konieczne jest zatem postawienie sobie pytania o sposób wniesienia takiego wkładu. Aby mógł on być skutecznie wniesiony do spółki, powinien być dokładnie określony. Umowa spółki, jaka zostanie tu zawarta, powinna więc zawierać dokładny opis wnoszonego do spółki know-how. Ważne jest również, żeby aport został wniesiony w takiej formie, aby zarządzający firmą mogli nim dysponować. Z tego powodu sam aport musi być dostatecznie odróżniony od osoby wspólnika posiadającego określone umiejętności lub wiedzę. Jeśli sam wkład bez konkretnych działań wspólnika zmierzających do jego wykorzystania nie będzie miał wartości dla spółki, to należy uznać, iż nie może być traktowany jako aport. W tej sytuacji nie da się bowiem uznać, że taki wkład jest postawiony do wyłącznej dyspozycji zarządu. Przykładem może tu być wniesienie do spółki strategii marketingowej dla działalności w określonej branży, która w umowie spółki zostanie opisana nieprecyzyjnie, a prawdziwy sukces marketingowy będzie uzależniony od osobistych działań wspólnika, który taki aport wniósł. Wtedy wkład zdaje się być świadczeniem usług na rzecz spółki.
Należy zatem zwrócić uwagę na dwie cechy aportów wnoszonych do spółki. Powinny być one zbywalne oraz móc wejść do bilansu spółki jako aktywa. Pod tym kątem należy badać wszystkie wątpliwe sytuacje.
Odrębnym zagadnieniem jest sama wycena wnoszonych aportów. Jest ona szczególnie istotna przy wnoszeniu know-how. Można tu wskazać dwie metody ustalania wyceny technologii. Pierwsza opiera się na ustaleniu wartości wymiennej technologii - uwidacznia ona wartość, jaką można otrzymać za określoną technologię na rynku uwzględniając przy tym dostępność technologii na rynku czy istnienie innych podobnych technologii. Druga metoda polega na ustaleniu wartości użytkowej danej technologii i brany jest przy niej pod uwagę m.in. wskaźnik możliwego do uzyskania zysku z technologii czy wielkość produkcji, dla której można znaleźć zbyt na rynku. Możliwe jest tut również ustalenie rozmiaru przewidywanej produkcji.
Z wniesieniem aportu w postaci know-how związane są dwa zasadnicze problemy. Pierwszy wiąże się z podstawową cechą know-how, czyli poufnością. Artykuł 158 § 1 k.s.h. wymagają szczegółowego określenia przedmiotu wkładu niepieniężnego w umowie spółki. Mogą się tu więc pojawić pewne trudności w opisaniu aportu w tej postaci. Z jednej bowiem strony podczas chronienia interesów spółki należy zadbać o zachowanie poufności wiedzy, a z drugiej strony ważne jest wypełnienie obowiązku określonego przepisem, który dotyczy każdego wkładu niepieniężnego.
Kolejnym nie do pominięcia zagadnieniem jest konieczność ustalenia, z jakiego rodzaju umową mamy mieć do czynienia. Podstawowymi rodzajami umów dotyczących tego rodzaju wiedzy są: umowa know-how i umowa przeniesienia know-how. Różnica między nimi polega na tym, że umowa know-how daje możliwość czasowego korzystania z objętych tajemnicą informacji zgodnie z warunkami umowy, natomiast przeniesienie know-how powoduje przejście wszystkich uprawnień na nabywcę.
Na koniec warto podkreślić, iż wniesienie wkładu niepieniężnego, także w postaci know-how, wiąże się z konsekwencjami, jakie wynikają z przepisów ustawy o rachunkowości. Spółka od początku istnienia jest zobowiązana prowadzić pełną rachunkowość. Wynika z tego podstawowy obowiązek otwarcia ksiąg rachunkowych z dniem rozpoczęcia działalności. Wniesienie aportu powoduje, że taki obowiązek powstaje. W momencie podpisania umowy spółki powstaje bowiem spółka w organizacji, będąca podmiotem praw i obowiązków, któremu przysługują m.in. prawa majątkowe. Mówi o tym art. 11 k.s.h.
Piotr Rola
prawnik, członek Stowarzyszenia Doradców Prawnych w Warszawie
Podstawa prawna:
art. 14 § 1 i art. 158 § 1 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.).