Trybunał Konstytucyjny (TK) uznał, że brak możliwości zaskarżenia takiej uchwały nie odbiera członkowi zarządu prawa do sądu. Swoich praw były członek zarządu może dochodzić zatem jedynie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.
W praktyce odwołanie z zarządu jest często związane z nieudzieleniem absolutorium. Nieudzielenie absolutorium ma wpływ na postrzeganie odwołanego menedżera na rynku pracy. Dlaczego były członek zarządu nie ma możliwości oprotestować, jego zdaniem niezgodnej z prawem lub dobrymi obyczajami, uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej odmawiającej mu udzielenia absolutorium? Przecież uchwała ta dotyczy bezpośrednio jego sfery zawodowej? Wątpliwości w tym zakresie od lat wywoływały niezadowolenie u osób pracujących jako menedżerowie.
Powództwo o uchylenie uchwały
Uchwała walnego zgromadzenia spółki akcyjnej, sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza, może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały (art. 422 § 1 Kodeksu spółek handlowych; dalej: k.s.h.). Zaskarżenie jest podstawowym mechanizmem kontroli prowadzenia działalności przez spółkę zgodnie z przepisami lub normami społecznymi. Nie każdy ma jednak prawo do wniesienia powództwa o uchylenie takiej uchwały. Osobami uprawnionymi są akcjonariusze spółki, pod warunkiem że:
• byli obecni na zgromadzeniu i
• zagłosowali przeciw uchwale i
• zażądali zaprotokołowania sprzeciwu.
Prawo do wytoczenia powództwa przysługuje akcjonariuszowi również wtedy, gdy:
• bezzasadnie nie został dopuszczony do udziału w głosowaniu,
• nie był obecny na walnym zgromadzeniu, które było wadliwie zwołane,
• na zgromadzeniu podjęto uchwałę nieobjętą porządkiem obrad.
Zaskarżyć uchwałę zgromadzenia akcjonariuszy ma prawo także zarząd spółki, rada nadzorcza oraz poszczególni członkowie tych organów. Ale uprawnienie do zaskarżania wygasa w momencie utraty prawa do zasiadania w zarządzie lub radzie nadzorczej.
Brak prawa do zaskarżenia uchwały
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 2 czerwca 2009 r. (sygn. akt SK 31/08) stwierdza brak prawa byłych członków zarządu do zaskarżenia uchwały odmawiającej im absolutorium. Były członek zarządu posiada wiele uprawnień na mocy art. 395 k.s.h., nie ma jednak wśród nich prawa do zaskarżenia uchwały odmawiającej mu absolutorium.
Należy przypomnieć, że art. 395 k.s.h. nakazuje zwołanie zwyczajnego walnego zgromadzenia w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być m.in. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, a także udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków. Dotyczy to wszystkich osób, które pełniły funkcję członków organów spółki w ostatnim roku obrotowym. Członkowie organów spółki, których mandaty wygasły przed dniem walnego zgromadzenia, mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu, przeglądać odpisy sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego wraz z odpisem sprawozdania rady nadzorczej oraz opinii biegłego rewidenta oraz przedkładać do nich uwagi na piśmie. Artykuł 395 k.s.h. przyznaje więc byłym członkom zarządu prawo do wzięcia udziału w procesie udzielania im absolutorium. Jednak w przypadku zapadnięcia uchwały odmawiającej udzielenia absolutorium byli członkowie zarządu nie mają prawa takiej uchwały zaskarżyć.
WAŻNE!
W przypadku zapadnięcia uchwały odmawiającej udzielenia absolutorium byli członkowie zarządu nie mają prawa takiej uchwały zaskarżyć.
Byli członkowie zarządu nie mają prawa do zaskarżenia uchwały, nawet gdy łamie ona prawo lub dobre obyczaje. W praktyce byłym członkom zarządu, którzy w swoim odczuciu bez powodu nie otrzymali absolutorium, pozostaje roszczenie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Trybunał Konstytucyjny wskazał tu na art. 23 i art. 24 k.c. Zatem w przypadku gdy uchwała walnego zgromadzenia odmawiająca udzielenia absolutorium naruszyłaby prawa osobiste odwołanego członka zarządu (określone w art. 23 k.c.), ma on prawo domagać się ochrony swoich praw na podstawie art. 24 k.c.:
Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
• art. 250, 395 i 422 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - Dz.U. Nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 13, poz. 69
Tomasz Król
ekspert podatkowy