Dla zgłoszenia likwidacji spółki z o.o. obowiązuje podstawowy termin jak dla innych wniosków składanych do sądu rejestrowego, a mianowicie siedem dni od chwili zaistnienia przyczyny rozwiązania spółki (wynika to z ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym). Najczęstszymi przyczynami rozwiązania spółki z o.o. w praktyce są oczywiście uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki oraz ogłoszenie upadłości spółki. Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania tego zgłoszenia. Wniosek do sądu rejestrowego powinien zostać podpisany przez likwidatorów zgodnie z obowiązującymi ich zasadami reprezentacji.
W jaki sposób powinno wyglądać zgłoszenie likwidacji do sądu rejestrowego?
Zgłoszenia otwarcia likwidacji spółki z o.o. dokonuje się na urzędowym formularzu o symbolu KRS-Z61. W ramach zgłoszenia otwarcia likwidacji należy wskazać likwidatorów oraz sposób reprezentowania spółki z o.o. w likwidacji. Do urzędowego formularza dołącza się uchwałę wspólników lub prawomocne orzeczenie będące podstawą likwidacji spółki z o.o., jak również dowody uiszczenia opłaty sądowej (400 zł) oraz opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (250 zł). Dodatkowo należy dołączyć wzory podpisów likwidatorów złożone w sądzie albo poświadczone notarialnie. W przypadku gdy funkcję likwidatorów pełnią dotychczasowi członkowie zarządu, zalecane jest ponowne złożenie ich wzorów podpisów.
Czy podjęcie uchwały o rozwiązaniu spółki z o.o. zawsze wymaga kwalifikowanej większości głosów?
Zasadniczo uchwała o rozwiązaniu spółki z o.o. jest podejmowana większością 2/3 głosów, przy czym umowa spółki może przewidywać surowsze warunki podjęcia takiej uchwały, np. 3/4 czy też 4/5. Przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują jeszcze dodatkową sytuację, gdy uchwała o rozwiązaniu spółki z o.o. może zostać podjęta bezwzględną większością głosów. Taka sytuacja występuje wtedy, gdy bilans sporządzony przez zarząd spółki z o.o. wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego. W tym przypadku zarząd spółki z o.o. jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki. W przypadku gdy wspólnicy postanowią na takim zgromadzeniu rozwiązać spółkę, to dla skutecznego podjęcia uchwały w tej sprawie wystarczy bezwzględna większość głosów, chyba że umowa spółki wymaga dla podjęcia takiej uchwały innej większości głosów.
Jak należy określić porządek obrad zgromadzenia wspólników zwoływanego wtedy, gdy bilans spółki wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego?
Zgromadzenie wspólników zwoływane w tych okolicznościach może postanowić o dalszym istnieniu spółki albo o jej rozwiązaniu, gdy wspólnicy dojdą do wniosku, iż np. nie jest możliwe dalsze kontynuowanie działalności przez spółkę w sposób umożliwiający osiągnięcie przez nią odpowiedniej rentowności w pewnym okresie. W praktyce pojawiają się czasami wątpliwości co do sposobu oznaczenia porządku obrad w zaproszeniu na tego typu zgromadzenie. W trakcie zgromadzenia wspólników może zostać bowiem podjęta uchwała o dalszym istnieniu spółki, jak również uchwała o jej rozwiązaniu. Z tego powodu możliwym rozwiązaniem jest umieszczenie w porządku obrad uchwał obejmujących obydwie opcje. Ostateczna decyzja, która uchwała zostanie podjęta, oczywiście należy do wspólników.
Czy zaskarżenie uchwały o rozwiązaniu spółki z o.o. przez jednego z jej wspólników wstrzymuje likwidację?
Każdy wspólnik spółki z o.o., który m.in. zagłosuje przeciwko uchwale o rozwiązaniu spółki i zgłosi sprzeciw do protokołu, ma prawo wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały lub stwierdzenie jej nieważności. Samo wytoczenie powództwa przez wspólnika nie stanowi przeszkody do dalszego prowadzenia jej likwidacji. Oczywiście wynik takiego postępowania sądowego może doprowadzić do uchylenia bądź stwierdzenia nieważności uchwały o rozwiązaniu spółki. Do momentu, kiedy takie prawomocne orzeczenie sądu nie zostanie wydane, likwidacja spółki z o.o. następuje na zasadach ogólnych.
W jakim czasie powinien zostać sporządzony bilans otwarcia likwidacji?
Sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji stanowi jedną z pierwszych czynności, które powinny zostać podjęte przez likwidatorów. Przepisy nie określają terminu, w ciągu którego powinien on zostać sporządzony. Doktryna zajmuje w tym zakresie w miarę jednolite stanowisko, iż bilans ten powinien zostać sporządzony niezwłocznie. Po jego sporządzeniu wszyscy likwidatorzy powinni podpisać bilans, a następnie przedstawić go do zatwierdzenia zgromadzeniu wspólników likwidowanej spółki z o.o.
Czy bilans roczny może zastąpić bilans likwidacyjny?
Z powodu istotnych różnic pomiędzy bilansem rocznym a bilansem otwarcia likwidacji, niestety, nie istnieje taka możliwość. Bilans roczny jest sporządzany zasadniczo przy założeniu, iż jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości. W związku z tym założeniem np. poszczególne składniki aktywów wycenia się w bilansie rocznym, stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W przypadku zaś bilansu likwidacyjnego wszystkie składniki aktywów należy wycenić według ich wartości zbywczej, tj. po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania.
Co należy do obowiązków likwidatorów? Czy mogą oni zawrzeć ugodę pozasądową z dłużnikiem?
Zasadniczym obowiązkiem likwidatorów jest zakończenie interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności przysługujących spółce, wypełnienie jej zobowiązań i upłynnienie majątku likwidowanej spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku. Ujmując rzecz ogólnie, likwidatorzy mają dokonać wszelkich czynności zmierzających do likwidacji spółki z o.o.
W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Jeżeli likwidatorzy zostali ustanowieni przez sąd, powinni oni stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny. Wspólnicy mogą przykładowo wydawać likwidatorowi dyspozycje co do sposobu realizowania czynności likwidacyjnych w zakresie sprzedaży np. nieruchomości posiadanych przez likwidowaną spółkę z o.o.
Jeśli więc wspólnicy nie podjęli uchwały, która ograniczałaby swobodę likwidatorów w zakresie zawierania ugód z dłużnikami, to zawarcie takiej ugody nie stanowi przekroczenia kompetencji przysługujących likwidatorom. Istota ugody sprowadza się do tego, że jej strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie łączącego je stosunku prawnego, tak by wypracować wspólne rozwiązanie, które je satysfakcjonuje i uchyli, wynikający z tego stosunku, powstały lub mogący powstać w przyszłości spór. W przypadku gdy ustępstwa zaproponowane przez likwidatorów są zgodne z zasadami prawidłowej gospodarki, nie można zasadniczo zarzucić im postępowania sprzecznego z interesami likwidowanej przez nich spółki.
Kiedy można podzielić majątek spółki z o.o. pomiędzy jej udziałowców?
Wspólnicy likwidowanej spółki muszą odczekać pewien czas, aby uzyskać swój udział w majątku likwidowanej spółki z o.o. Podział między wspólników majątku likwidowanej spółki może bowiem nastąpić dopiero po upływie sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwania wierzycieli. Należy podkreślić, że sam upływ sześciomiesięcznego terminu nie upoważnia likwidatorów do podziału majątku likwidowanej spółki między wspólników. Likwidatorzy są upoważnieni do dokonania tego podziału wyłącznie po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu roszczeń wierzycieli likwidowanej spółki. Nie ulega wątpliwości, że celem takiego rozwiązania jest ochrona interesów wierzycieli spółki.
Czy likwidatorzy mogą złożyć wniosek o wykreślenie spółki, mimo że na zgromadzeniu wspólników dotyczącym zatwierdzenia sprawozdania finansowego nie było kworum?
Jednymi z ostatnich czynności postępowania likwidacyjnego jest zatwierdzenie przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego likwidowanej spółki przygotowanego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, a następnie ogłoszenie tego sprawozdania w siedzibie spółki i zgłoszenie do sądu rejestrowego wniosku o wykreślenie spółki z o.o. z rejestru przedsiębiorców.
Jeżeli zgromadzenie wspólników zwołane w celu zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy mogą wykonać dalsze czynności kończące likwidację bez zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego. Oznacza to, iż likwidatorzy powinni ogłosić sprawozdanie w siedzibie spółki i następnie złożyć do sądu rejestrowego wniosek o wykreślenie spółki z o.o. z rejestru.
Księgi i dokumenty spółki rozwiązanej likwidatorzy powinni przekazać na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub uchwale zgromadzenia wspólników. W przypadku gdy przechowawca tych dokumentów nie został wskazany, osobę tę wyznacza sąd rejestrowy. Z upoważnienia sądu rejestrowego wspólnicy i osoby mające w tym interes prawny mogą przeglądać księgi i dokumenty zlikwidowanej spółki z o.o.
Dariusz Harbaty
radca prawny z Clifford Chance Janicka, Namiotkiewicz, Dębowski i Wspólnicy specjalizujący się w prawie handlowym i rynkach kapitałowych
Rozmawiała MONIKA BURZYŃSKA
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 270 - 290 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).