Mąż wyraził na to wstępną zgodę. W związku z tą sytuacją mam kilka pytań:
1. Dowiedziałam się, że umowa kupna-sprzedaży udziałów musi mieć potwierdzenie notariusza dotyczące autentyczności podpisów. Nie musi być natomiast sporządzona przez notariusza. Czy to prawda?
2. Czy jest możliwe rozliczenie w ratach, jakie proponuje zarząd spółki? Czy ta forma płatności powinna być uzgodniona na walnym zgromadzeniu, czy wystarczy decyzja zarządu spółki? Czy powinna być zapisana w umowie kupna-sprzedaży?
3. Jaki podatek (ryczałt 19 proc.?) od zbycia udziałów będzie musiał zapłacić mój mąż i kiedy? Czy będzie robić to za niego spółka jako płatnik? Czy spółka powinna wystawić mu PIT-8C? Czy rzeczywiście wynosi on 19 proc. i czy podatek roczny od przychodów/dochodów trzeba będzie wykazać w PIT-38?
4. Jakie faktycznie koszty poniesie mąż (opłata za notariusza, podatek od czynności cywilnoprawnych, PIT)? Ile wynosi podatek od czynności cywilnoprawnych? Czy rzeczywiście 1 proc.? Kto powinien go zapłacić: kupujący czy sprzedający i kupujący po połowie? Czy są jeszcze jakieś opłaty?
5. Co jeszcze powinniśmy wiedzieć o tej transakcji, a o co nie zapytałam?
Odpowiedź na powyższe pytania należy rozpocząć od przypomnienia, że zgodnie z art. 199 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) udział w spółce z o.o. może zostać umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Jeśli umowa spółki nie przewiduje możliwości umorzenia udziałów, to konieczne jest uprzednie wprowadzenie stosownych zmian do umowy spółki. Umorzenie dobrowolne, z którym mamy do czynienia w niniejszej sprawie, jest jednym ze sposobów umorzenia udziału uregulowanym w k.s.h. W odniesieniu do zadanych pytań należy wskazać, że:
1. Transakcja nabycia przez spółkę udziałów w celu ich umorzenia stanowi jednocześnie zbycie udziałów przez wspólnika. Zgodnie z art. 180 k.s.h. zbycie udziału powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Oznacza to, że umowa nabycia udziałów w celu ich umorzenia nie musi być sporządzona przez notariusza. Rola notariusza przy tej transakcji ogranicza się jedynie do zamieszczenia na dokumencie (umowie) klauzuli potwierdzającej, że osoby podpisane na tym dokumencie złożyły swoje podpis własnoręcznie. Zgodnie z art. 88 ustawy - Prawo o notariacie podpisy na poświadczonych dokumentach są składane w obecności notariusza. Jeżeli podpis na poświadczonym dokumencie był złożony nie w obecności notariusza, osoba, która podpisała, powinna uznać przed notariuszem złożony podpis za własnoręczny.
2. Nabycie przez spółkę udziałów w celu ich umorzenia wymaga uchwały zgromadzenia wspólników. Uchwała ta powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Ustawa nie określa terminu wymagalności roszczenia o zapłatę wynagrodzenia. Dopuszczalna jest zatem zapłata wspólnikowi wynagrodzenia w ratach. W takim wypadku należy jednak pamiętać o dokładnym oznaczeniu terminów płatności i wysokości poszczególnych rat - zarówno w uchwale zgromadzenia wspólników, jak i w samej umowie. Oznacza to, że nie jest tu wystarczająca decyzja zarządu spółki. Sekwencja zdarzeń powinna być zatem następująca: najpierw podejmowana jest uchwała zgromadzenia wspólników określająca szczegóły transakcji (podstawa prawna, wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi, wysokość i terminy płatności poszczególnych rat), później wspólnik wyraża zgodę na dobrowolne umorzenie udziałów, a następnie podpisywana jest przez spółkę i wspólnika umowa zawierająca szczegóły transakcji.
3. Szczegółowe zasady opodatkowania zbycia udziałów w celu ich umorzenia reguluje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT). Zbycie udziałów w celu ich umorzenia powoduje powstanie u wspólnika dochodów (przychodów) z udziału w zyskach osób prawnych (art. 17 ust. 1 pkt 4 oraz art. 24 ust. 5 pkt 2 ustawy o PIT). Zgodnie z art. 24 ust. 5d ustawy o PIT dochodem z umorzenia udziałów w spółkach mających osobowość prawną jest nadwyżka przychodu otrzymanego w związku z umorzeniem nad kosztami uzyskania przychodu obliczonymi zgodnie z art. 22 ust. 1f albo art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT; jeżeli nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny, koszty ustala się do wysokości wartości z dnia nabycia spadku lub darowizny. Od powstałego w ten sposób dochodu (przychodu) z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT, pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy. Na podstawie art. 41 ust. 4 ustawy o PIT to na płatniku (tj. spółce) spoczywa obowiązek poboru zryczałtowanego podatku dochodowego. Spółka jako płatnik zobowiązana jest zatem naliczyć i pobrać 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy od dokonanych wypłat lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy. Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy o PIT na płatniku ciąży obowiązek, przekazania należnej zaliczki na podatek w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek - na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby płatnika. Ponadto w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnik jest obowiązany przesłać do urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby płatnika roczną deklarację PIT-8AR (art. 42 ust. 1a ustawy o PIT). Spółka jako płatnik nie ma natomiast obowiązku wystawiania i przesyłania żadnych deklaracji samemu podatnikowi. Powyższych dochodów (przychodów) podatnik nie łączy bowiem z dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych (art. 30a ust. 7 oraz art. 45 ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT).
4. Wynagrodzenie notariusza ogranicza się do wynagrodzenia za poświadczenie podpisów. Jeżeli przedmiot jest oznaczony sumą pieniężną, wynosi ono 1/10 maksymalnej stawki, jaka należałaby się, gdyby dokument sporządzono w formie aktu notarialnego, nie więcej jednak niż 300 zł. Odnosząc się zaś do zagadnienia opodatkowania opisywanej transakcji podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC), należy zauważyć, że w ocenie organów podatkowych zbycie udziałów w celu ich umorzenia nie podlega opodatkowaniu. Dzieje się tak, ponieważ w ocenie organów podatkowych nie można opisywanej czynności zakwalifikować jako umowy sprzedaży. Zgodnie bowiem z art. 535 kodeksu cywilnego przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę, przy czym stosownie do art. 555 kodeksu cywilnego przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio, między innymi, do sprzedaży praw majątkowych. W świetle powyższego należy stwierdzić, iż cena obok oznaczenia przedmiotu sprzedaży stanowi element przedmiotowo istotny umowy sprzedaży. Zapłata ceny jest podstawowym obowiązkiem kupującego. Cena jest ekwiwalentem rzeczy lub praw nabytych w drodze umowy sprzedaży. Zawiera ona w sobie trzy elementy: wartość rzeczy, zysk sprzedawcy oraz koszty po jego stronie. W przypadku określonego w art. 199 k.s.h. nabycia od wspólnika udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia występuje wynagrodzenie. Termin „wynagrodzenie” nie jest jednak tożsamy z ceną. Użycie w art. 199 § 2 k.s.h. terminu „wynagrodzenie” świadczy, iż na gruncie tego przepisu nie chodzi o sprzedaż w rozumieniu art. 535 kodeksu cywilnego. Instytucja umorzenia udziału w spółce w drodze nabycia przez spółkę udziału jest ściśle związana ze stosunkiem uczestnictwa w spółce i musi wynikać z umowy spółki. Jest to zatem norma o charakterze szczególnym w stosunku do przepisów k.c. A zatem nabycie udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia za wynagrodzeniem, jako szczególny rodzaj umowy niewymienionej w katalogu przedmiotów podatku od czynności cywilnoprawnych, nie podlega temu podatkowi (pismo Ministerstwa Finansów - Zastępcy Dyrektora Departamentu Podatków Lokalnych i Katastru z 18 lutego 2003 r., LK-399/LM/BG/2003, Biuletyn Skarbowy 2003/3 str. 20). Pogląd ten został następnie powtórzony m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 15 listopada 2007 r. (ITPB1/436-21/07/DK).
5. Należy dodatkowo pamiętać, że zbycie udziałów rodzi po stronie zarządu spółki obowiązek dokonania odpowiednich zmian w księdze udziałów (art. 188 k.s.h.). Ponadto spółka ma obowiązek zgłosić sądowi rejestrowemu nabycie udziałów w celu ich umorzenia w terminie 7 dni od dnia nabycia udziałów. Do zgłoszenia należy dołączyć nową listę wspólników. W przypadku gdy umorzenie udziałów prowadzi do zmian w składzie wspólników posiadających co najmniej 10 proc. kapitału zakładowego, wówczas konieczne jest złożenie przez spółkę w sądzie rejestrowym formularzy KRS-Z3 oraz KRS-ZE wraz z odpowiednimi załącznikami.
Mikołaj Barczak
radca prawny, OIRP w Bydgoszczy
Podstawa prawna:
• art. 180, 188 i 199 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.),
• art. 88 ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 z późn.zm.),
• art. 17 ust. 1 pkt 4, art. 24 ust. 5 pkt 2 i ust. 5d, art. 30a ust. 1 pkt 4 i ust. 7, art. 41 ust. 4, art. 42 ust. 1 i 1a oraz art. 45 ust. 3 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),
• § 13 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. Nr 148, poz. 1564 z późn.zm.).