Komplementariuszem spółki komandytowo-akcyjnej może być zasadniczo dowolna osoba zarówno fizyczna, jak i prawna. Rozumiem, że rozmawiamy o fundacji, która w swoim statucie ma zapisaną możliwość prowadzenia działalności gospodarczej i np. zostania wspólnikiem w spółce osobowej. W takim przypadku nie ma przeszkód prawnych, by fundacja została komplementariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej.
Czy komplementariusz musi wnieść wkład do spółki komandytowo-akcyjnej przed jej zarejestrowaniem?
Inaczej niż w przypadku akcjonariuszy, którzy powinni pokryć swoje akcje co najmniej w jednej czwartej jeszcze przed rejestracją, nie jest wymagane, by komplementariusz wniósł wkład jeszcze przed rejestracją spółki.
Jednocześnie warto zwrócić uwagę na inny aspekt wnoszenia wkładów przez komplementariuszy. Doktryna opowiedziała się raczej przeciwko zawiązywaniu spółki, w której jedynym wkładem komplementariusza zamiast gotówki lub aportu byłoby zobowiązanie gwarancyjne (do świadczenia w przyszłości). Dlatego też należy uznać, że konieczne jest wniesienie przez komplementariusza realnego wkładu, choćby w niewielkiej części w stosunku do zamierzanego.
Czy to prawda, że w sprawach związanych z relacjami pomiędzy komplementariuszami a osobami trzecimi trzeba stosować przepisy o spółce jawnej, a nie komandytowej? Jeśli tak, to dlaczego?
Przepisy kodeksu spółek handlowych wyraźnie odsyłają do uregulowań dotyczących spółki jawnej w zakresie stosunku prawnego komplementariusza z osobami trzecimi. Warto w tym miejscu przypomnieć, że spółki komandytowa i komandytowo-akcyjna wywodzą się historycznie ze spółki jawnej i zasadzają się na jej konstrukcji. Przy czym w celu zachęcenia inwestorów biernych do uczestnictwa w spółce ograniczono ich odpowiedzialność do z góry określonej kwoty. Pozycja komplementariuszy w obu spółkach jest praktycznie identyczna w porównaniu z sytuacją wspólnika spółki jawnej. Z tego punktu widzenia spółka komandytowo-akcyjna stanowi dalszy wariant spółki komandytowej. Wystarczy zatem, że kodeks odsyła w tym miejscu (podobnie jak w przypadku komplementariuszy spółki komandytowej) do uregulowań dotyczących spółki jawnej.
Czy odpowiedzialność komplementariusza jest subsydiarna, tak jak wspólników spółki jawnej?
Zgadza się. Łączy się to ściśle z omówioną zasadą stosowania do stosunków komplementariuszy wobec osób trzecich przepisów dotyczących spółki jawnej, w której odpowiedzialność wspólników ma charakter subsydiarny. Przypomnijmy, że odpowiedzialność subsydiarna wspólników spółki jawnej oraz komplementariuszy spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej oznacza, iż wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku takiego wspólnika dopiero, gdy egzekucja prowadzona z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Czy komplementariusz może kupić akcje spółki komandytowo-akcyjnej i jednocześnie być jej akcjonariuszem?
Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Komplementariusz może nabywać akcje w tej samej spółce komandytowo-akcyjnej, w której jest komplementariuszem. Nie prowadzi to jednak do ograniczenia jego subsydiarnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec osób trzecich. Są również pewne ograniczenia, np. komplementariusz nie może wykonywać prawa głosu przy podejmowaniu uchwał powołujących lub odwołujących radę nadzorczą spółki. Warto zwrócić uwagę, że inaczej rzecz się ma w spółce komandytowej, w której nie jest dopuszczalne łączenie statusu komplementariusza i komandytariusza.
Czy akcje komplementariusza mogą być uprzywilejowane co do prawa głosu?
Sprawę wyraźnie rozstrzygnął ustawodawca przyjmując, że komplementariusz może wykonywać maksymalnie jeden głos z akcji. Oznacza to, że komplementariusz nie może obejmować akcji uprzywilejowanych co do głosu. Oznacza to również, że jeżeli nabył akcje uprzywilejowane co do głosu od innego akcjonariusza, takie uprzywilejowanie ulega zawieszeniu na czas posiadania akcji przez komplementariusza. W przypadku zbycia akcji podmiotowi niebędącemu jednocześnie komplementariuszem, uprzywilejowanie odżywa i może być ponownie wykonywane.
Czy w przypadku, gdy komplementariusz nie ma akcji, to może w ogóle uczestniczyć w walnym zgromadzeniu?
Tak. Każdy komplementariusz może uczestniczyć w walnym zgromadzeniu niezależnie od faktu posiadania akcji. Co więcej, komplementariusze mają wpływ na podejmowanie istotnych decyzji dotyczących spółki z uwagi na kodeksowy wymóg uzyskania jednomyślnej bądź większościowej (zależnie od głosowanej materii) zgody komplementariuszy na niektóre uchwały walnego zgromadzenia. Tytułem przykładu zgoda jednomyślna jest wymagana dla zmiany statutu spółki, podwyższenia kapitału zakładowego czy podziału zysku w części przypadającej akcjonariuszom.
Czy komplementariusz może być członkiem rady nadzorczej spółki komandytowo-akcyjnej?
W spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe. Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. Komplementariusz albo jego pracownik nie może być członkiem rady nadzorczej. Jest to wyrazem zasady, zgodnie z którą osoba nadzorowana nie może siebie nadzorować (komplementariusze zasadniczo zajmują się sprawami spółki). Jak rozmawialiśmy wcześniej, w przypadku gdy komplementariusz objął lub nabył akcje spółki komandytowo-akcyjnej, nie wykonuje on prawa głosu z tych akcji przy podejmowaniu uchwał powołujących lub odwołujących radę nadzorczą spółki. Nie może on również być pełnomocnikiem pozostałych akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu przy podejmowaniu takich uchwał. Tego rodzaju ograniczenia nie dotyczą komplementariusza pozbawionego prawa prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania. Oznacza to, że komplementariusz nieprowadzący spraw spółki i niereprezentujący jej może być członkiem rady nadzorczej nawet wtedy, gdy nie jest akcjonariuszem.
Podsumowując można stwierdzić, że kodeks wyraźnie zakazuje łączenia funkcji komplementariusza i członka rady nadzorczej. Jedynym wyjątkiem od powyższej zasady jest sytuacja, w której komplementariusz został pozbawiony prawa prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania, o czym można postanowić w statucie spółki.
Czy wolno umieścić nazwisko akcjonariusza w firmie spółki?
Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska komplementariuszy, czyli osób ponoszących odpowiedzialność majątkiem osobistym za zobowiązania spółki. Oczywiście nie jest konieczne umieszczanie wszystkich nazwisk (firm) komplementariuszy, wystarczy choćby jedno nazwisko lub firma. Jednocześnie w przepisach przewidziano zakaz zamieszczania w firmie spółki komandytowo-akcyjnej nazwisk akcjonariuszy. Gdyby jednak zdecydowano się na złamanie tego zakazu, trzeba liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Dotyczą one rozszerzenia odpowiedzialności akcjonariusza, którego nazwisko zostanie podane w firmie. Podobnie jak w przypadku spółki komandytowej, samo umieszczenie nazwiska akcjonariusza w firmie spółki komandytowo-akcyjnej powoduje bowiem, że odpowiada on wobec osób trzecich tak samo jak komplementariusz. Przyjęto takie rozwiązanie głównie po to, by chronić interesy wierzycieli, którzy działając w zaufaniu do firmy spółki mogą zakładać, że wszystkie wymienione w niej osoby (zarówno fizyczne, jak i prawne) ponoszą subsydiarną odpowiedzialność majątkiem osobistym.
Czy skład spółki komandytowo-akcyjnej może być poszerzony o nowego komplementariusza? Jeśli tak, to jak to powinno wyglądać od strony formalnej?
Jeżeli statut dopuszcza przyjęcie do spółki nowego komplementariusza, dotychczasowy akcjonariusz może uzyskać status komplementariusza, albo też osoba trzecia może przystąpić do spółki w charakterze komplementariusza, za zgodą wszystkich dotychczasowych komplementariuszy. Oświadczenie nowego komplementariusza, a także oznaczenie wartości jego wkładów oraz zgoda na brzmienie statutu wymaga formy aktu notarialnego. Nowy komplementariusz odpowiada również za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru.
Czy przepisy kodeksu spółek handlowych pozwalają na wypłatę w spółce komandytowo-akcyjnej zaliczek na poczet przyszłej dywidendy?
Do wypłaty dywidendy akcjonariuszom należy stosować odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej. Oznacza to w szczególności, że możliwe jest wypłacanie zaliczek na poczet dywidendy oraz dywidendy zaległej za lata ubiegłe. Tak samo możliwe jest uprzywilejowanie akcji co do dywidendy na identycznych zasadach jak w spółce akcyjnej. Należy przy tym zaznaczyć, że niedopuszczalne jest zaliczkowe wypłacenie udziału w zysku komplementariuszom.
Jak w spółce komandytowo-akcyjnej wyglądają obowiązki dotyczące prowadzenia księgowości?
Sprawa ma się inaczej niż w przypadku spółki jawnej, o której rozmawialiśmy ostatnio, a która ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości dopiero w sytuacji, gdy jej przychody netto za poprzedni rok obrotowy przekroczą równowartość 800 tys. euro. Prowadzenie ksiąg rachunkowych spółki komandytowo-akcyjnej (tak jak i komandytowej) podlega bezwzględnie ustawie o rachunkowości, niezależnie od jej wysokości uzyskiwanych przychodów.
Szymon Gogulski
partner w Kancelarii Sołtysiński, Kawecki & Szlęzak specjalizujący się z prawie handlowym i prawie własności intelektualnej
Rozmawiała MONIKA BURZYŃSKA
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 125-147 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).