Podstawowym pojęciem istotnym z punktu widzenia przedsiębiorstw o charakterze holdingowym jest zagadnienie spółki dominującej. Pojęcie to zostało uregulowane w art. 4 ust. 4 kodeksu spółek handlowych. Przepis ten podaje definicję spółki dominującej poprzez wskazanie jej relacji do spółki zależnej. Dominacja spółki może polegać na możliwości podejmowania wiążących dla spółki zależnej decyzji poprzez bezpośrednie lub pośrednie dysponowanie większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu spółki zależnej, a także na prawie powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej zależnej spółki kapitałowej. Spółka dominująca może również zostać zdefiniowana poprzez stwierdzenie przeważającego udziału jej przedstawicieli w organach spółki zależnej, polegającego na ponad 50-proc. udziale członków zarządu lub rady nadzorczej spółki dominującej w zarządzie spółki zależnej bądź też na dysponowaniu bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej.
Ostatnie kryterium stosunku dominacji wskazane w przepisie art. 4 ust. 4 lit. f) k.s.h., zostało ustalone jako kryterium zindywidualizowane, ma wymiar subiektywny. Zgodnie z powyższą regulacją, spółką dominującą jest spółka, która wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej, w szczególności na podstawie umów określonych w art. 7 k.s.h., tzn. umowy przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę. Kryterium wywierania decydującego wpływu wskazuje, iż w strukturze holdingowej zakres powiązań jest szeroki i poza oczywistym powiązaniem kapitałowym i w konsekwencji przepływem zysków istotne znaczenie mają powiązania organizacyjne pomiędzy podmiotami. Spółki takie działają na zasadzie organizmów połączonych, przy których powiązania mają głębszy wymiar niż tylko formalny. Jak podkreśla w orzecznictwie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów na potrzeby stosowania przepisów ochrony konkurencji spółki zgrupowane w holdingu stanowią jeden organizm gospodarczy. Umowy zawierane pomiędzy spółkami zgrupowanymi w holdingu nie podlegają ocenie przepisów wspomnianej ustawy o zakazie zawierania porozumień monopolistycznych. Oczywiście wzajemnego powiązania spółek nie należy traktować jako wchłonięcia spółki zależnej przez spółkę dominującą. Zwraca na powyższy aspekt uwagę Sąd Najwyższy, stwierdzając, iż istnienie finansowo-organizacyjnych podstaw funkcjonowania tzw. grupy kapitałowej spółek oraz wykonywanie przez spółkę dominującą uprawnień w ramach posiadanych udziałów w spółkach zależnych nie powoduje powstania zorganizowanego zespołu praw majątkowych i niemajątkowych należącego do spółki dominującej.
Sebastian Koczur
adwokat, Kancelaria Książek, Koczur i Wspólnicy