Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przygotowała projekt zmiany kodeksu spółek handlowych dotyczący zwolnienia z obowiązku badania niektórych wkładów niepieniężnych w spółkach akcyjnych przez biegłego rewidenta. Liberalizacja k.s.h. w tym zakresie stała się możliwa dzięki Dyrektywie 2006/68/WE, która zmieniła tzw. Drugą Dyrektywę Kapitałową. W związku z tym proponuje się dodanie do k.s.h. nowego art. 312(1).
Konieczny punkt odniesienia
W świetle projektowanej regulacji zarząd spółki akcyjnej będzie miał prawo odstąpić od badania przez biegłego rewidenta wkładów niepieniężnych wnoszonych przy zawiązaniu spółki akcyjnej lub na etapie późniejszym przy podwyższaniu jej kapitału zakładowego, jeżeli przedmiotem wkładu niepieniężnego będą:
- zbywalne papiery wartościowe lub instrumenty rynku pieniężnego, których wartość jest ustalana według średniej ceny ważonej, po której były przedmiotem obrotu na rynku regulowanym w okresie sześciu miesięcy, poprzedzającym chwilę wniesienia wkładu,
- inne aktywa pod warunkiem, że biegły rewident wydał opinię na temat ich wartości godziwej, ustalonej na dzień przypadający nie wcześniej niż sześć miesięcy przed chwilą wniesienia wkładu,
- inne aktywa, których wartość godziwa wynika ze sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, zbadanego przez biegłego rewidenta na zasadach przewidzianych w ustawie o rachunkowości dla badania rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych.
Łatwo zauważyć, że cechą wspólną wymienionych przypadków jest to, że istnieje niebudzący wątpliwości, obiektywny punkt odniesienia dla ustalenia ich wartości. We wszystkich tych przypadkach ryzyko przeszacowania wartości wkładu ze szkodą dla spółki pozostałych akcjonariuszy i wierzycieli jest minimalne. Tytułem przykładu należy wskazać, że jeżeli przedmiotem wkładu niepieniężnego do spółki akcyjnej mają być akcje notowane na giełdzie papierów wartościowych, to stawianie wymogu jak obecnie, aby ich wartość była przedmiotem badania przez biegłego rewidenta, jest nieuzasadnione. Prowadzi do przedłużenia procedury wnoszenia wkładu w tej postaci do spółki akcyjnej i zwiększenia kosztów transakcyjnych (wynagrodzenie biegłego rewidenta), a więc kosztów zawiązania spółki lub podwyższenia jej kapitału zakładowego. Obecnie biegły rewident jako punkt odniesienia powinien także przyjmować wycenę giełdową akcji spółki publicznej, które mają być przedmiotem wkładu. Cena giełdowa akcji jest bowiem ustalana i publicznie ogłaszana zgodnie z zasadami obowiązującymi na rynku regulowanym (np. na rynku giełdowym).
Bez powtórnej wyceny
Wydaje się także, że nie powinno budzić wątpliwości zwolnienie z obowiązku poddania badaniu przez biegłego rewidenta wkładów pieniężnych w dwóch pozostałych przypadkach. Jeżeli bowiem przedmiotem wkładu niepieniężnego mają być aktywa, których wartość była stosunkowo niedawno wyceniona (wycena została dokonana na dzień przypadający nie wcześniej niż sześć miesięcy przed datą faktycznego wniesienia wkładu), i pozostaje aktualna, to nakładanie obowiązku przeprowadzania powtórnej wyceny jest nieracjonalne. Z analogicznych przyczyn brak jest uzasadnienia dla dokonywania powtórnej wyceny na potrzeby wnoszenia wkładu niepieniężnego do spółki aktywów, których wartość wynika ze sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy zbadanego przez biegłego rewidenta w sposób odpowiadający obowiązującym w tym zakresie regulacjom. W takich przypadkach spółki są narażone na przedłużenie procesu wnoszenia wkładu niepieniężnego i wyższe koszty z tym związane, mimo że nie przemawia za tym ochrona interesu spółki, pozostałych akcjonariuszy i wierzycieli.
W projekcie przewiduje się zarazem sytuacje, w których odstąpienie od wymogu poddania badaniu przez biegłego rewidenta wkładów niepieniężnych byłoby nieuzasadnione ze względu na fakt, że wskazywany punkt odniesienia dla ustalenia ich wartości nie spełnia kryterium realnej wyceny wkładu niepieniężnego, co może zdarzyć się w okolicznościach konkretnego przypadku. Zarząd spółki będzie miał obowiązek poddać badaniu biegłego rewidenta wycenę wskazywanych wkładów, jeżeli wystąpiły nadzwyczajne okoliczności, które wpłynęły na cenę zbywalnych papierów wartościowych lub instrumentów rynku pieniężnego, a w szczególności związane z utratą płynności obrotu na rynku regulowanym lub wystąpiły nowe okoliczności, które mogły istotnie wpłynąć na wartość godziwą wkładów w chwili ich wniesienia. Jak widać, projektowane zwolnienie z obowiązku badania wkładów niepieniężnych nie będzie następować automatycznie. Każdorazowo organ zarządzający bądź administrujący (spółka europejska) będzie zobowiązany podjąć w tym zakresie uchwałę, ponosząc odpowiedzialność za prawidłowość i adekwatność przyjętej wyceny. Przykładowo, jeżeli ze względu na szczególne okoliczności wartość wnoszonego składnika ulegnie istotnej zmianie (np. rynek papierów wartościowych utraci płynność, nastąpi krach giełdowy - np. zdarzenia typu atak terrorystyczny z 11 września na WTC), organ zarządzający (administrujący) powinien zidentyfikować zagrożenie takiego rodzaju i zarządzić przeprowadzenie wyceny na zasadach ogólnych, przy udziale biegłego rewidenta. Stanowi to realizację postulatu ochrony wierzycieli i akcjonariuszy przy jednoczesnej liberalizacji wymogów dotyczących wyceny wkładów niepieniężnych przez biegłego rewidenta.
Instrumenty ochronne
Projekt przewiduje także dwojakiego rodzaju instrumenty ochronne, zapobiegające nadużyciom w związku z odstąpieniem od badania wkładów niepieniężnych. Po pierwsze, akcjonariusze mniejszościowi, reprezentujący co najmniej 5 proc. kapitału zakładowego, będą mogli żądać przeprowadzenia wyceny przez biegłego rewidenta (z wyłączeniem sytuacji, gdy wnoszone są zbywalne papiery wartościowe notowane na rynku regulowanym) do dnia wniesienia wkładów. Jeżeli zarząd nie złoży wniosku do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego rewidenta w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania żądania, z wnioskiem takim będą mogli wystąpić akcjonariusze reprezentujący co najmniej 5 proc. kapitału zakładowego. Po drugie, odstąpienie od wyceny wiąże się ze znaczącym rozszerzeniem obowiązków informacyjnych, dotyczących przedmiotów i wartości zadeklarowanych wkładów niepieniężnych. Jeżeli wkład niepieniężny nie był przedmiotem badania biegłego rewidenta, zarząd będzie zobowiązany ogłosić w terminie miesiąca od chwili wniesienia wkładu: opis przedmiotu wkładu, jego wartość, źródło wyceny oraz metodę wyceny; oświadczenie, czy przyjęta wartość wkładu odpowiada jego wartości godziwej oraz liczbie i wartości nominalnej akcji obejmowanych w zamian za ten wkład bądź wyższej cenie emisyjnej akcji oraz oświadczenie stwierdzające brak nadzwyczajnych bądź nowych okoliczności wpływających na wycenę wkładu.
prof. dr hab. Michał Romanowski
Kancelaria Romanowski i Wspólnicy
przewodniczący zespołu Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego ds. zmian w prawie spółek
współautorem zmian k.s.h. jest dr Adam Opalski - członek zespołu KKPC ds. zmian w prawie spółek