Główna zasadą prawa ochrony konkurencji jest samodzielność decyzyjna firm. Przepisy jednak zabraniają przedsiębiorcom zawierania antykonkurencyjnych porozumień. Najbardziej jaskrawym przykładem porozumień cenowych są tzw. kartele cenowe, czyli porozumienia dotyczące cen, zawierane między konkurentami. Zabronione są również porozumienia cenowe zawierane pomiędzy producentem a dystrybutorami. Przybierają one najczęściej postać tzw. wertykalnego ustalenia cen odsprzedaży. Jest to porozumienie dotyczące poziomu cen, według których dystrybutor ma odsprzedawać zakupione od producenta towary. Ujednolicenie polityki cenowej hamuje tzw. konkurencję między markami, a ujednolicenie cen w stosunkach wertykalnych prowadzi do wyłączenia konkurencji wewnątrz danej marki. Oba typy porozumień są zabronione przez prawo, a ich wykrycie przez UOKiK grozi nałożeniem wysokich kar.
Do antykonkurencyjnych porozumień zalicza się też porozumienia dotyczące podziału rynków (między konkurentów), a także ustalenia dotyczące ilości produkcji. Ogólny mechanizm funkcjonowania tego typu porozumień bazuje na zasadzie ograniczoności dóbr. Innymi słowy, im mniej jest danych dóbr na rynku, tym większa będzie ich cena lub mniejsza presja konkurencyjna na obniżenie ceny.
Co jest dozwolone
Porozumienia wertykalne są, co do zasady, mniej szkodliwe dla konkurencji niż kartele. Dlatego też przepisy dopuszczają możliwość legalizacji pewnych rodzajów porozumień wertykalnych. Dopuszczalne jest np. rekomendowanie cen oraz ustalanie cen maksymalnych w stosunkach wertykalnych. Należy jednakże zwrócić uwagę, aby ceny rekomendowane bądź maksymalne nie przybierały postaci cen sztywnych lub minimalnych. Takie ceny w stosunkach wertykalnych są zabronione. Przykładowo, określenie listy cen, jako listy cen rekomendowanych, będzie w istocie ustaleniem cen sztywnych, jeśli dystrybutor będzie zobligowany je stosować pod groźbą zapłaty kary umownej. Ceny rekomendowane będą wówczas takimi jedynie z nazwy. Podobnie będzie w przypadku cen maksymalnych. Jeśli zostaną one określone na zbyt niskim poziomie i nie pozostawią dystrybutorowi miejsca na ich obniżenie. Doprowadzi to do stosowania cen tylko według ustalonego maksymalnego pułapu. Spowoduje to, że ceny maksymalne będą cenami sztywnymi.
Od antykonkurencyjnych porozumień, w tym porozumień cenowych, należy odróżnić działania dozwolone. Będą nimi zasadniczo wszystkie decyzje danego przedsiębiorcy podejmowane samodzielnie, tj. bez koordynacji z konkurentami, choć najczęściej w reakcji na takie działania. Przykładowo podwyższenie cen w reakcji na podwyższenie cen dokonane przez konkurenta będzie dozwolonym działaniem jednostronnym określanym jako naśladownictwo cenowe.
Porozumienie bez udziału zarządu
Ryzyko uczestniczenia w zabronionym porozumieniu wynika przede wszystkim z faktu, że do jego zawarcia nie jest konieczne działanie organów uprawionych do reprezentowania danych firm. Antykonkurencyjne porozumienia zawierane są często przez pracowników działów handlowych czy przedstawicieli handlowych. Często zdarza się, że pracownicy nie działają z zamiarem zawarcia zabronionego porozumienia. Brak świadomości bezprawnego działania nie powoduje jednak zalegalizowania porozumienia. Również forma zawarcia porozumienia (ustna, pisemna) jest bez znaczenia dla jego bezprawności.
Więcej w miesięczniku Twój Biznes - Zamów prenumeratę >>