Pracodawcy od lat z nadzieją spoglądali na rynki pracy wschodnich sąsiadów, z którymi tak wiele łączy nasz kraj. Zapotrzebowanie na wykonywanie pracy przez Ukraińców, Białorusinów, Mołdawian, Rosjan, Gruzinów dostrzegł także rząd i ku zadowoleniu polskich firm począł systematycznie liberalizować zasady zatrudniania pracowników ze Wschodu. Pomimo kryzysu gospodarczego proces ten trwa i stosunkowo niedawno, bo 20 lipca tego roku, Jolanta Fedak wprowadziła w życie nowe, jeszcze bardziej korzystne dla pracodawców rozporządzenie.
Co zrobić by pracownik ze Wschodu podpisał z nami umowę?
Najszybszą i najprostszą drogą będzie skorzystanie z dobrodziejstw liberalizowanego prawa i zatrudnienie pracownika ze Wschodu na okres 6 miesięcy w ciągu 12 kolejnych miesięcy bez obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę. Co w takim wypadku musimy uczynić? Otóż po pierwsze zanim przyjmiemy do pracy na przykład obywatela Ukrainy, potwierdzamy zamiar jego werbunku w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla siedziby firmy. W oświadczeniu wpisujemy dane identyfikacyjne swoje i obcokrajowca oraz miejsce i okres zatrudnienia. Wzory oświadczeń znajdziemy na stronach internetowych właściwych urzędów pracy.
Następnym krokiem dla obywela Ukrainy jest powrót z oświadczeniem do ojczystego kraju, gdzie we właściwym dla swojego miejsca zamieszkania Konsulacie RP stara się o wizę z prawem do pracy. Potem obcokrajowiec z naszego przykładu wraca do Polski, i teraz już może rozpocząć pracę u polskiego pracodawcy. Zgodnie z rozporządzeniem Minister Pracy i Polityki Społecznej z 2 lutego 2009r., maksymalnym okresem w którym sąsiad ze Wschodu może pracować w Polsce jest 6 miesięcy w ciągu następujących po sobie kolejnych 12 miesięcy.
Jakie branże korzystają z powyższych benefitów?
Liberalizację przepisów spowodował przede wszystkim nacisk branży budowlanej, sadowniczej i szeroko pojętej rolniczej oraz branży opieki nad osobami starszymi. To w wyżej wymienionych zawodach Ukraińcy, Białorusini, Mołdawianie, Gruzini i Rosjanie odnajdywali się najlepiej, i to tam mniejsze zainteresowanie podjęciem zatrudnienia przez samych Polaków, zmuszało pracodawców do szukania pracowników na terenie Wschodu. Nie są to oczywiście jedyne branże, które korzystały z możliwości liberalnego podejścia do zatrudnienia. Dla przykładu takie korzyści odnieśli sportowcy, nauczyciele języka obcego czy też trenerzy przeprowadzający specjalistyczne szkolenia.
Co po 6 miesiącach, gdy chcemy dalej zatrzymać pracownika?
Tu mamy dwie opcje do wyboru. Pierwsza z nich to powrót pracownika na Ukrainę i odbycie swoistej 6- miesięcznej karencji, aby pozostać w zgodzie z dokładnym brzmieniem przepisu rozporządzenia (a ten jak wspomnieliśmy mówi o tym, że nie trzeba zezwolenia na pracę jeśli pracownik ze Wschodu pracował będzie przez 6 miesięcy w ciągu następujących po sobie kolejnych 12 miesięcy). Po upływie tych 6 miesięcy na Ukrainie, gdy pracować może polecona przez pracownika osoba z jego ojczyzny, nasz pracownik ma prawo wrócić do Polski, o ile my dopełnimy opisanych powyżej formalności.
Drugą opcją jest zatrudnienie pracownika na czas nieokreślony zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W takiej sytuacji polski pracodawca składa do właściwego urzędu pracy ofertę pracy. Ta zaś jest ogłaszana w miejscowym urzędzie pracy przez okres 2 tygodni. Po tym czasie urzędnicy wystawiają opinię, czy na terenie działania ich urzędu są bezrobotni polscy fachowcy o takiej specjalności, czy też ich nie ma. Jeśli ich brakuje, wówczas sprawa jest kierowana do Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego w odpowiednim mieście wojewódzkim. Tu oczywiście warto pokusić się o refleksję, iż nic prostszego, niż w opisie wymagań jakie ma spełniać pracownik wpisać takie, które w naturalny sposób faworyzują sąsiada ze Wschodu (np. znajomość języka ukraińskiego).
W konsekwencji powyższych działań - zezwolenie na wniosek pracodawcy wyda właściwy wojewoda. Zezwolenie wydawane jest na czas określony, maksymalnie na 3 lata (lub na 5 lat dla cudzoziemca, który pełni funkcję członka zarządu w firmie zatrudniającej powyżej 25 osób, zaś przy delegowaniu w ramach usługi eksportowej - na okres delegowania z możliwością przedłużenia) na wniosek pracodawcy złożony najpóźniej na 30 dni przed upływem okresu ważności zezwolenia. Wtedy też pracownik stara się o odpowiednio dłuższą wizę w konsulacie RP.
O czym warto pamiętać?
Od 7 września 2007 roku, wzorem niegdyś wprowadzonej Karty Węgra, także Rzeczpospolita postanowiła zadbać o Polonię zamieszkującą za wschodnią granicą. Dzięki przyjętemu aktowi prawnemu, posiadacze Karty Polaka są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia z roku 2004 i uzyskiwanego wedle procedury opisanej powyżej. Ponadto taki pracownik ma prawo do zakładania działalności gospodarczej na równi ze wszystkimi polskimi obywatelami.
Warto więc zapytać potencjalnego kandydata do pracy, czy nie posiada polskich korzeni, gdyż może to ułatwić proces zatrudnienia zarówno pracodawcy, jak i samemu pracownikowi.
Kontrowersje o których warto wiedzieć
Przy zatrudnianiu pracowników ze Wschodu należy mieć na uwadze, iż istniał i nadal istnieje proces handlu oświadczeniami o zamiarze zatrudnienia w Polsce. I tak, przybysz zza wschodniej granicy, gdy dostał pozwolenie na pracę i przyjazd do Polski - nie podejmował tu zatrudnienia. Miał za to otwartą drogę do wszystkich państw Unii Europejskiej. Obecnie istnieje zasada, że na dokumencie o pozwoleniu na legalną pracę, przybijana jest pieczątka straży granicznej, z datą przekroczenia granicy. To może się opłacać zarówno pracownikowi jak i polskiemu pracodawcy. Warto mieć powyższe na uwadze, gdyż problem handlu oświadczeniami jest znacznie szerszy niż przyznają oficjalne organy państwowe Polski jak też naszych wschodnich sąsiadów. Ciekawym pomysłem wykorzystywanym przez polskie firmy jest możliwość delegowania czy też wypożyczenia zatrudnionego pracownika zaprzyjaźnionej firmie z Zachodu w okresie legalnego zatrudnienia pracownika. Wiele firm właśnie w ten sposób wykorzystuje liberalizowane przepisy prawne z korzyścią zarówno dla siebie jak i partnera biznesowego z innego kraju unijnego.
Podsumowując - najbardziej efektywnym scenariuszem zatrudnienia pracownika zza wschodniej granicy jest skorzystanie z liberalizowanych przepisów dotyczących zatrudniania bez konieczności występowania o zezwolenie na pracę w okresie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Po upływie 6 miesięcy możemy zatrudnić osobę poleconą przez naszego pracownika, a ten - może do nas wrócić po upływie kolejnego pół roku. Bardziej oczywiście prawdopodobne i przede wszystkim dogodne dla pracownika będzie wystąpienie i uzyskanie dla niego zezwolenia na pracę na terytorium Rzeczpospolitej. W przypadku jeśli pracownik posiada Kartę Polaka, warunki zatrudnienia takiego pracownika są praktycznie identyczne z warunkami zatrudnienia Polaka i taka sytuacja niewątpliwie będzie dla nas optymalną.
Przepisy, które warto poznać przed zatrudnieniem pracownika ze Wschodu
1. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę
2. USTAWA z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka Dz. U. z dnia 28 września 2007 r.
3. USTAWA z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę z dnia 30 sierpnia 2006 r.
Kancelaria Prawna Skarbiec