Ustalenie obowiązującego wymiaru czasu pracy zależy od okresu rozliczeniowego. Od 1 stycznia 2011 r. wymiar czasu pracy oblicza się w następujący sposób (art. 130 § 1 Kodeksu pracy):
• mnoży się 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym,
• następnie dodaje się do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku,
• od otrzymanej liczby godzin odejmujemy 8 godzin z tytułu każdego święta przypadającego w innym dniu niż niedziela lub dzień rozkładowo wolny od pracy.
Gdy święto przypada w niedzielę
Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Jeżeli zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy święto przypada w dniu wolnym od pracy, wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, to nie obniża ono wymiaru czasu pracy.
Warto zwrócić uwagę na sformułowanie „święto przypadające w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy”. U większości pracodawców tzw. wolne soboty są dniami wolnymi wynikającymi z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, a więc gdyby święto przypadało w „wolną sobotę”, to również nie obniżałoby wymiaru czasu pracy pracownika.
W 2011 r. 1 maja wypada w niedzielę. Zgodnie zaś z art. 15111 § 4 k.p. „do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę”.
3 maja - możliwe różne rozwiązania
Inaczej sytuacja kształtuje się w przypadku święta narodowego 3 maja, które przypada w tym roku we wtorek.
1. Stały rozkład czasu pracy
W przypadku pracowników pracujących w stałym rozkładzie czasu pracy (gdzie niedziela jest zawsze dniem wolnym od pracy, a cykl 5-dniowy zamyka się zawsze pomiędzy tymi samymi dniami, np. poniedziałek - piątek), nie ma problemów z obliczaniem wymiaru czasu pracy. 3 maja obniża o 8 godzin wymiar czasu pracy takich pracowników.
PRZYKŁAD
W firmie X obowiązuje miesięczny okres rozliczeniowy. Zgodnie z regulaminem pracy dniami wolnymi są soboty oraz niedziele (jako dni wolne wynikające z 5-dniowego tygodnia pracy).
W maju 2011 r. wymiar czasu pracy dla stanowiska pełnoetatowego jest następujący:
(40 godzin x 4 tygodnie) + 16 godzin - 8 godzin = 168 godzin
gdzie:
• dodawane 16 godzin oznacza poniedziałek i wtorek 30 i 31 maja (po 8 godz. każdy),
• odejmowane 8 godzin oznacza dzień 3 maja - święto narodowe, które jest także dniem ustawowo wolnym od pracy (jest to dzień wolny inny niż niedziela i inny niż dzień wyznaczony jako wolny rozkładowo).
Zatem dla miesięcznego okresu rozliczeniowego czas pracy nie powinien przekraczać 168 godzin.
2. Zmienny rozkład czasu pracy - praca według harmonogramu
Inaczej będzie w przypadku pracowników mających zmienny rozkład czasu pracy, tj. pracujących według harmonogramu. W takiej sytuacji wszystko zależy od tego, jak pracodawca sporządzi tzw. grafik. Jeżeli w danym tygodniu majowym jako dzień wolny wynikający z 5-dniowego tygodnia pracy zostanie wyznaczona sobota, to w maju br. pracodawca może zaplanować pracownikom 168 godzin pracy. Jeżeli natomiast pracodawca ustalił, że dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia jest wtorek, to w maju pracownicy powinni przepracować 176 godzin.
PRZYKŁAD
Firma zatrudnia pracowników na stanowiskach robotniczych (konserwatorów sprzętu i serwisantów) w systemie pracy zmianowej. Każdemu z pracowników wyznaczany jest odrębny harmonogram czasu pracy na dany miesiąc.
Pracownik A. jest zatrudniony jako serwisant. Pracuje w systemie równoważnego czasu pracy. Jego grafik na maj wygląda następująco:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
N - dzień wolny za niedzielę roboczą i niedziela wolna od pracy.
W - dzień wolny wynikający z 5-dniowego tygodnia pracy.
Pracodawca - wyznaczając dzień wolny wynikający z 5-dniowego tygodnia pracy na 3 maja - nie musi oddawać pracownikowi innego dnia wolnego w tym miesiącu. Dzień wolny pokrywa się ze świętem i w tej sytuacji obliczenie wymiaru czasu pracy będzie następujące:
(40 godzin x 4 tygodnie) + 16 godzin = 176 godzin.
W takim przypadku święto przypadające 3 maja nie obniży wymiaru czasu pracy pracownika A. o 8 godzin.
Pracodawcy powinni mieć na uwadze, że wyznaczanie jako dni wolnych z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy dni świątecznych może zostać zakwestionowane przez Inspekcję Pracy jako obchodzenie przepisów o czasie pracy. Pracownicy, mając bowiem wyznaczane takie dni jako wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, będą pracowali więcej godzin.
Skutki w zakresie wynagrodzeń
Pracownikom wynagradzanym stałą stawką miesięczną, których wymiar czasu pracy w maju nie ulegnie obniżeniu i przepracują 176 godz., nie zostanie naliczone wyższe wynagrodzenie.
PRZYKŁAD
Pracownik B. jest zatrudniony w systemie równoważnym, według harmonogramu zmiennego, ze stałym wynagrodzeniem w wysokości 2000 zł brutto za miesiąc.
W tej samej firmie pracownik C. zarabia również 2000 zł brutto miesięcznie, przy czym jako pracownik biurowo-administracyjny (specjalista w centrum sprzedaży) ma wyznaczony podstawowy system czasu pracy, a dniami wolnymi dla niego są soboty, niedziele i dni ustawowo wolne od pracy.
W efekcie wymiar czasu pracy pracownika B. może wynieść 176 godz., jeżeli 3 maja zostanie ustalony jako dzień wolny wynikający z 5-dniowego tygodnia pracy, podczas gdy pracownik C. będzie pracował w maju maksimum 168 godz.
Utrata przez pracownika dnia wolnego w sposób wskazany powyżej może być - w pewnych sytuacjach - zrekompensowana poprzez naliczenie faktycznie wyższego wynagrodzenia. Będzie to jednak dotyczyć wyłącznie pracowników wynagradzanych w stawce godzinowej.
PRZYKŁAD
Pracownik E. jest zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy. 3 maja jest dla niego wyznaczony jako dzień wolny wynikający z 5-dniowego tygodnia pracy. Jego stawka wynagrodzenia jest określana godzinowo i wynosi 15 zł/godz.
Pracownik F. jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy, z wynagrodzeniem określonym w stawce godzinowej także 15 zł/godz. Ponadto wszystkie soboty ma wolne.
W efekcie wymiar czasu pracy i wynagrodzenie dla tych pracowników wyniesie odpowiednio:
• 176 godz. dla pracownika E., co daje wynagrodzenie równe 2640 zł,
• 168 godz. dla pracownika F., co daje wynagrodzenie równe 2520 zł.
• art. 130 § 1, 2 i 21, art. 135, art. 15111 § 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 63, poz. 322
Michał Culepa
specjalista w zakresie prawa pracy