Pracodawcy sami finansują pakiety medyczne dla pracowników lub obciążają ich kosztami zakupu, w całości lub w części. Zmiana przepisów od 1 kwietnia br. powoduje, że zarówno pakiety medyczne (a dokładniej usługi medyczne świadczone w ich ramach) finansowane przez pracodawcę, jak i pakiety, których kosztami obciąża się pracownika, są zwolnione z VAT. Rozważmy jednak odrębnie obie sytuacje.
Gdy pracownik w całości lub w części pokrywa koszty pakietów
W przypadku pakietów medycznych sytuacja wygląda w ten sposób, że pracodawca, działając we własnym imieniu, ale na rzecz pracownika (osoby trzeciej), nabywa usługę medyczną. W takim przypadku dochodzi do refakturowania usługi medycznej nabytej przez pracodawcę. Pracodawca jest traktowany jako podmiot, który sam wyświadczył odpłatną usługę medyczną. Od 1 stycznia br. pracodawcy zostali pozbawieni prawa do stosowania zwolnienia, gdyż przysługiwało ono wyłącznie podmiotom, które wykonują usługi w zakresie opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia i posiadają status zoz (art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy). Pracodawcy musieli więc naliczać 23% VAT.
Błąd ten został naprawiony przez ustawodawcę. Wprowadził on od 1 kwietnia br. art. 43 ust. 1 pkt 19a ustawy o VAT. Obecnie ze zwolnienia korzysta świadczenie usług w zakresie opieki medycznej, które służą profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, jeżeli usługi te zostały nabyte przez podatnika we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, od podmiotów posiadających status zoz. Co więcej, podatnik może stosować to zwolnienie z mocą wsteczną, od 1 stycznia do 31 marca br. Jest to uprawnienie podatnika, a nie obowiązek. Sam zdecyduje, czy będzie korygował rozliczenie.
W tym przypadku obowiązek wystawienia faktury VAT istnieje wówczas, gdy pracownik wystąpił z żądaniem jej wystawienia.
Mimo że od 1 maja br. usługi medyczne nie będą korzystać ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania na kasie rejestrującej, nie oznacza to, że pracodawca będzie miał obowiązek rozpoczęcia ewidencjonowania, ponieważ dostawa towarów i świadczenie usług na rzecz pracowników są zwolnione z obowiązku ewidencjonowania na kasie rejestrującej (poz. 33 załącznika do rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących). Zwolnienie to nie dotyczy podatników, którzy rozpoczęli ewidencjonowanie przed 1 stycznia 2011 r.
Gdy pracownik nie pokrywa kosztów pakietów
Jeśli pracodawca bierze na siebie koszty pakietów medycznych, wykonuje na rzecz pracownika nieodpłatne świadczenie, które od 1 kwietnia jest zwolnione z VAT, a przed tą datą w ogóle nie podlegało opodatkowaniu. Na czym polega różnica? Obrót z tytułu czynności zwolnionych z VAT czynny podatnik wykazuje w deklaracji, natomiast obrotu z tytułu czynności niepodlegających opodatkowaniu w ogóle nie wykazuje w deklaracji.
Zmiana wynika z nowelizacji art. 8 ust. 2 ustawy. Przed zmianą przepisów podlegało VAT jako odpłatne świadczenie usług nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT. Ponieważ pracodawca, kupując pakiety medyczne nabywał usługę zwolnioną z VAT, nie przysługiwało mu prawo do odliczenia. Nie rozliczał w ogóle dla VAT tej transakcji. Od 1 kwietnia br. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste pracownika podlega VAT, i to niezależnie od tego, czy pracodawcy przysługiwało prawo do odliczenia VAT. Dlatego pokrycie kosztów zakupu pakietów medycznych jest de facto nieodpłatnym świadczeniem usług, które podlega VAT. Jednak na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 19a ustawy jest ono zwolnione od podatku. Oznacza to, że pracodawca nie będzie naliczał VAT. Jednak będzie musiał wykazać obrót z tego tytułu w poz. 20 deklaracji, a wcześniej, wystawiając fakturę wewnętrzną.
Nie jest to korzystna sytuacja, gdyż obrót zwolniony może wpłynąć na prawo do odliczenia VAT i powinien być uwzględniony w ewentualnej proporcji. Za dany okres rozliczeniowy podatnik może wystawić jedną fakturę wewnętrzną dokumentującą te czynności dokonane w tym okresie.
Podstawa prawna
• art. 8 ust. 2 i 2a, art. 43 ust. 1 pkt 18 i 19a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 64, poz. 332
Joanna Dmowska
ekspert w zakresie VAT