Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego. Obowiązek zgłoszenia wypadku ma każdy pracownik, który zauważył takie zdarzenie w zakładzie pracy. Po uzyskaniu informacji o wypadku na pracodawcy ciąży obowiązek podjęcia niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie, zapewnienie udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosowanie odpowiednich środków zapobiegających podobnym wypadkom.
Wypadkiem przy pracy jest tylko nagłe zdarzenie powodujące uraz lub śmierć, które ma bezpośredni związek z pracą.
Za wypadek uznaje się nagłe zdarzenie, które nastąpiło:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy uważa się wypadek, któremu pracownik uległ:
• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Tym samym obowiązująca obecnie ustawa wypadkowa eliminuje tzw. wypadki bezurazowe. Z punktu widzenia ubezpieczenia społecznego nie mają one znaczenia, gdyż nie wywołują żadnych negatywnych skutków w stanie zdrowia osoby ubezpieczonej, a tym samym nie dają jej prawa do świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego.
Zespół powypadkowy
Powołanie zespołu powypadkowego jest obowiązkiem pracodawcy. Dokonuje on ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Obowiązujące przepisy nie dopuszczają sytuacji, w której pracodawca zwolniony byłby od wykonywania opisanego obowiązku. Przesłanką tego zwolnienia nie może być nawet przyczynienie się pracownika do wypadku ani też oczywisty brak związku wypadku z pracą.
Zespół powypadkowy powinien składać się z dwóch osób. W jego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy lub inne osoby wskazane w rozporządzeniu (np. jeśli nie ma obowiązku tworzenia służby bhp w skład zespołu może wchodzić pracodawca). Prace zespołu polegają na ustaleniu czy zaistniałe w zakładzie pracy zdarzenie można zakwalifikować na podstawie przepisów prawa jako wypadek przy pracy. W tym celu zespół ma zbadać przyczyny i okoliczności zdarzenia, czyli wypadku.
Sporządzenie protokołu powypadkowego
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza - nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku - protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, zwany protokołem powypadkowym. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie późniejszym wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności wymaga podania przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu powypadkowego.
Zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy w niezbędnej liczbie egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia (liczba egzemplarzy zależy od liczby osób, które zostały poszkodowane w wypadku).
Do protokołu powypadkowego dołącza się zapisy wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, np. pisemną opinię lekarza, pisemną opinię innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, a także zdanie odrębne złożone przez członka zespołu powypadkowego oraz uwagi i zastrzeżenia, jeśli zostały zgłoszone.
Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.
Zatwierdzenie protokołu
Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego - członkom rodziny zmarłego pracownika. Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca ma obowiązek dostarczyć właściwemu inspektorowi pracy. Protokół powypadkowy wraz z dokumentacją powypadkową pracodawca musi przechowywać przez 10 lat.
Każde zdarzenie zaistniałe w zakładzie pracy nawet takie, które nie zostało uznane za wypadek, powinno być zarejestrowane na podstawie protokołu powypadkowego. Obowiązkiem pracodawcy jest prowadzenie rejestru wypadków na podstawie wszystkich protokółów powypadkowych.
Sporządzenie statystycznej karty wypadku
Obowiązkiem pracodawcy związanym z wypadkami przy pracy jest również sporządzanie statystycznej karty wypadku przy pracy i przekazanie jej do GUS. Kartę tę sporządza się na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego albo na podstawie karty wypadku, w którym stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy.
Pracodawca jest zobowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy nie tylko pracownikom, ale wszystkim osobom, które wykonują pracę na terenie zakładu pracy, bez względu na podstawę prawną świadczenia pracy. Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz uczniom i studentom odbywającym zajęcia na terenie zakładu pracy.
Emilia Łukomska
Podstawa prawna:
• art. 234, 304 § 1 i 2 Kodeksu pracy,
• rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (DzU nr 105, poz. 870),
• rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (DzU nr 227, poz. 2298),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (DzU nr 14, poz. 80 ze zm.).