Zazwyczaj odzież, w której pracownicy przychodzą do pracy, pozostaje poza sferą zainteresowania i ingerencji pracodawców. Jednak w niektórych przypadkach pracodawcy mogą lub nawet muszą ustalić reguły dotyczące ubrań, które noszą pracownicy w godzinach pracy, podczas wykonywania swoich obowiązków.
Obligatoryjna odzież robocza
Nieodpłatną odzież roboczą spełniającą wymagania określone w Polskich Normach powinni otrzymać pracownicy, których odzież własna może ulec w trakcie wykonywania pracy zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, np. pracownicy warsztatów (art. 2377 § 1 k.p.). Taką odzież należy przydzielić również tym pracownikom, którzy powinni ją nosić ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy (np. pracownicy branży spożywczej).
Zamiast odzieży roboczej pracodawca może ustalić stanowiska pracy, na których pracownicy będą nosili odzież własną, jeśli spełnia ona wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Takie ustalenia są jednak ważne jedynie za zgodą pracowników (art. 2377 § 2 k.p). Pracownicy użytkujący odzież własną powinni otrzymywać od pracodawcy pieniężny ekwiwalent za jej używanie w wysokości uwzględniającej aktualne ceny takiej odzieży (art. 2377 § 4 k.p.).
WAŻNE!
Własna odzież robocza nie może być używana na stanowiskach pracy, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi (art. 2377 § 3 k.p.).
Pracodawca ustala rodzaj odzieży, której stosowanie jest niezbędne na określonych stanowiskach, a także przewidywane okresy jej użytkowania (art. 2378 § 1 k.p.). Takie ustalenia powinny uwzględniać rodzaj wykonywanej pracy oraz warunki panujące w miejscu wykonywania pracy. Ważne, aby przydzielanie takiej odzieży odbywało się po konsultacjach z pracownikami lub ich przedstawicielami, np. związkami zawodowymi (art. 23711a § 1 pkt 4 k.p.), a ostatecznie wypracowane w tym zakresie zasady znalazły się w regulaminie pracy (art. 1041 § 1 pkt 1 k.p.) lub w innych przepisach wewnątrzzakładowych, np. zakładowym układzie zbiorowym pracy.
Pierwszy komplet odzieży roboczej przydziela się pracownikowi przed podjęciem przez niego pracy na danym stanowisku. Kolejne komplety pracownik otrzymuje po zakończeniu okresu użytkowania poprzedniej przydzielonej mu odzieży roboczej, albo gdy użytkowana dotychczas odzież ulegnie uszkodzeniu w sposób uniemożliwiający jej dalsze użytkowanie. Przydział odzieży trzeba każdorazowo odnotować w imiennej karcie ewidencyjnej prowadzonej odrębnie dla każdego pracownika.
Obowiązkowa odzież ochronna
W przypadku gdy w miejscu wykonywania pracy pracownicy narażeni są na działanie niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy, obowiązkiem pracodawcy jest odpowiednie zabezpieczenie takich pracowników. W tym celu należy im nieodpłatnie przydzielić niezbędne środki ochrony indywidualnej dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy oraz występujących niebezpiecznych lub szkodliwych czynników, na które są narażeni podczas pracy pracownicy, oraz poinformować ich o sposobach posługiwania się tymi środkami (art. 2376 § 1 k.p.). Jednym z takich środków jest odzież ochronna, która zastępuje albo okrywa odzież własną pracownika.
Ze względu na rodzaj występującego zagrożenia odzież ochronną dzieli się na odzież chroniącą przed czynnikami chemicznymi, biologicznymi, mechanicznymi, termicznymi, atmosferycznymi i wodą, przed promieniowaniem elektromagnetycznym i porażeniem prądem, oraz odzież przeznaczoną do stosowania w atmosferze zagrożonej wybuchem.
WAŻNE!
Odzież ochronna podlega obowiązkowej certyfikacji i podobnie jak odzież robocza powinna być dostosowana do rodzaju wykonywanej przez pracownika pracy oraz warunków panujących w miejscu pracy.
Jest to ważne z punktu widzenia właściwości takiej odzieży, bowiem o jej przeznaczeniu do danego rodzaju prac decyduje materiał, z którego jest wykonana. Chodzi o to, aby przydzielona przez pracodawcę odzież ochronna zapewniała pracownikom jak najlepszą ochronę przed niekorzystnymi czynnikami, na które narażeni są w miejscu pracy, a jednocześnie zapewniała wymaganą swobodę ruchów, precyzję oraz odpowiedni poziom komfortu w trakcie pracy.
Odzież służbowa
Powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy nie regulują w sposób wyraźny kwestii związanych z odzieżą służbową niebędącą odzieżą roboczą ani ochronną. Mimo braku wyraźnych zasad w tej materii nie kwestionuje się prawa pracodawcy do wpływania na wygląd pracowników w godzinach ich pracy. Według zasady, że pracownicy stanowią wizytówkę swojego zakładu pracy, pracodawcy mają prawo wymagać od nich schludnego wyglądu. Co więcej, pracodawcy mają prawo wymagać, aby ich pracownicy nosili określone ubrania, np. buty z zakrytymi palcami, długie spodnie, spódnice za kolana itp. Dopuszczalne jest również przydzielenie pracownikom ubrań służbowych niebędących odzieżą roboczą lub ochronną. Taka odzież, w zależności od rodzaju wykonywanej przez pracownika pracy, może pełnić kilka różnych funkcji, np. identyfikacyjną (w przypadku pracowników ochrony, pracowników sklepów i salonów samoobsługowych, inkasentów, przedstawicieli handlowych itp.), reklamową (np. pracownicy sklepów odzieżowych, przedstawiciele handlowi, serwisanci itp.), reprezentacyjną (np. pracownicy biur, banków, urzędów).
Zasady związane ze służbowym ubiorem (niezależnie od tego, czy dotyczą ubrań własnych pracowników czy przedzielonych im ubrań służbowych) powinny zostać jasno uregulowane w przepisach wewnątrzzakładowych, np. regulaminie pracy, zarządzeniu, obwieszczeniu, układzie zbiorowym pracy czy odrębnym regulaminie dotyczącym ubiorów używanych w godzinach pracy. Ważne, aby - ustalając wzory służbowych ubrań - pracodawca dostosował je do rodzaju wykonywanej przez pracowników pracy, warunków panujących na danym stanowisku, a także aby odzież ta nie naruszała godności lub innych dóbr osobistych pracowników (np. zbyt krótkie spódnice, obrażające lub ośmieszające pracowników napisy itp.).
Katarzyna Wrońska-Zblewska
Podstawa prawna:
• art. 2376, 2377, 2378 Kodeksu pracy,
• § 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (DzU nr 62, poz. 286 ze zm.).