Taki wniosek płynie z uchwały Sądu Najwyższego, podjętej w poszerzonym, 7-osobowym składzie 21 kwietnia 2010 r. (II UZP 1/10). Uchwała jest wynikiem zakwestionowania przez ZUS postępowania ubezpieczonej, która prowadziła działalność gospodarczą (będąc jednocześnie w ciąży) i zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego, deklarując bardzo wysoką podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w celu uzyskania wyższego zasiłku macierzyńskiego. Zdaniem ZUS organ rentowy powinien mieć w takim przypadku możliwość kwestionowania prawidłowości i rzetelności zadeklarowanej kwoty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przez osobę ubezpieczoną z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli wykazuje ona zamiar uzyskania zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia w sposób sprzeczny z zasadą solidaryzmu i równego traktowania wszystkich ubezpieczonych. Uchwała Sądu Najwyższego oznacza, że obowiązujące przepisy pozwalają kobietom prowadzącym działalność gospodarczą zapewnić sobie bardzo wysokie zasiłki związane z urodzeniem dziecka. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że w stanie prawnym obowiązującym przed 1999 r. w przepisach ubezpieczeniowych istniały rozwiązania ograniczające wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, jednak ustawodawca zrezygnował z nich.
Zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy
Zasiłek macierzyński jest świadczeniem pieniężnym przysługującym z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, mogą dobrowolnie przystąpić również do ubezpieczenia chorobowego. Zgłoszenie do tego ubezpieczenia i opłacanie w terminie składki na nie stanowi z kolei tytuł do wypłaty zasiłku macierzyńskiego.
Zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego:
• urodziła dziecko,
• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia (ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwana dalej ustawą zasiłkową).
W razie skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek ubezpieczonej - matki dziecka - po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni zasiłek ten przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres: urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Urlop macierzyński przysługuje w wymiarze:
• 20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 37 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze:
• do 6 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• do 8 tygodni - w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.
Zasiłek macierzyński przysługuje również przez okres urlopu ojcowskiego (do końca 2011 r. urlop ten wynosi 1 tydzień).
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego, jednak okres wypłaty im zasiłku macierzyńskiego odpowiada temu, który jest ustalony dla pracowników.
Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego stosuje się zasady określone do ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonej, prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, stanowi przeciętny miesięczny przychód za 12 miesięcy kalendarzowych nieprzerwanego ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, a jeżeli ubezpieczenie trwało krócej - przeciętny miesięczny przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia. Przychód - w rozumieniu ustawy zasiłkowej - to kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w 2010 r. (czyli 1887,60 zł).
Nie oznacza to jednak, że ubezpieczony nie może zgłosić wyższej, deklarowanej kwoty podstawy wymiaru składek. W przypadku zgłoszenia wyższej kwoty zasiłek z ubezpieczenia chorobowego, w tym zasiłek macierzyński, będzie odpowiednio wyższy. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługującego osobie objętej ubezpieczeniem z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności ustala oraz zasiłek ten wypłaca terenowa jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Anna Stykowska-Sikora
aplikant adwokacki
Podstawa prawna:
• art. 180, 1821 Kodeksu pracy,
• ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.).