Do odpowiedzialności za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.
Zgodnie z regulacją zawartą w ustawie - Ordynacja podatkowa odpowiednio stosowaną do ubezpieczeń społecznych za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, do których uiszczenia zobowiązany był płatnik składek, a z czego się nie wywiązał, odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Osoby trzecie odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z następcą prawnym płatnika za przejęte przez niego zaległości podatkowe, a także ponoszą odpowiedzialność za odsetki za zwłokę od zaległości z tytułu składek, jak również ponoszą koszty postępowania egzekucyjnego.
Odpowiedzialność członków rodziny
Członek rodziny płatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z płatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości z tytułu składek powstałe w okresie prowadzenia tej działalności w zakresie, w jakim stale współdziałał z płatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Odpowiedzialność ta nie dotyczy osób, które w okresie stałego współdziałania z płatnikiem były osobami, wobec których na płatniku ciążył obowiązek alimentacyjny - w zakresie z niego wynikającym.
Za członków rodziny płatnika uważa się:
• zstępnych,
• wstępnych,
• rodzeństwo,
• małżonków zstępnych,
• osobę pozostającą w stosunku przysposobienia,
• osobę pozostającą z płatnikiem w faktycznym pożyciu.
Powyższe stosuje się również do małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji. Odpowiedzialność członków rodziny płatnika ograniczona jest do wysokości uzyskanych przez nich korzyści.
Odpowiedzialność małżonka
Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałe w czasie trwania wspólności majątkowej, jednak tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.
Odpowiedzialność, o której mowa powyżej, nie obejmuje odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie. Powyższe stosuje się odpowiednio w razie unieważnienia małżeństwa oraz separacji.
Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa
Odpowiedzialność za zaległości składkowe płatnika obejmuje także nabywcę przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, który odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z płatnikiem za zaległości powstałe do dnia nabycia i które związane są z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach.
Zakres odpowiedzialności nabywcy jest ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części i nie obejmuje należności wymienionych w art. 107 § 2 pkt 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, tj. należności niepobranych oraz pobranych, a niewpłaconych przez płatników oraz odsetek za zwłokę od zaległości powstałych po dniu nabycia. Postanowień tych nie stosuje się do nabywców będących małżonkami lub członkami rodziny płatnika.
Nabywca nie odpowiada za zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, które nie zostały wykazane w zaświadczeniu wydawanym przez organ rentowy o wysokości zaległości zbywającego. Może ono być wystawione na wniosek zbywającego albo na wniosek nabywcy za zgodą zbywającego. W zaświadczeniu tym organ rentowy określa wysokość zaległości zbywającego na dzień wydania zaświadczenia. Nabywca odpowiada również za zaległości zbywcy, a w szczególności za odsetki za zwłokę i koszty postępowania egzekucyjnego. Zakres odpowiedzialności nabywcy nie obejmuje jednak odsetek za zwłokę od zaległości powstałych po dniu wydania zaświadczenia, a przed dniem nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, jeżeli od dnia wydania zaświadczenia do dnia zbycia upłynęło więcej niż 30 dni.
Odpowiedzialność wspólników spółki
Wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości z tytułu nieuiszczonych składek na ubezpieczenia społeczne spółki. Dotyczy to także byłego wspólnika i obejmuje zobowiązania, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem.
Za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Członek zarządu może uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeśli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy. Członek zarządu może również uwolnić się od tej odpowiedzialności przez wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości spółki w znacznej części. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. W wyroku z 16 lipca 2008 r. (I UK 9/08, niepubl.) Sąd Najwyższy stwierdził, że „z odesłania zawartego w art. 91 Ordynacji podatkowej do art. 366 § 1 k.c. i art. 369 k.c. wynika, że wierzyciel (organ rentowy) może dokonać wyboru dłużnika (członka zarządu), od którego będzie dochodził zaspokojenia wierzytelności dopiero po powstaniu solidarnego zobowiązania.
Przedawnienie roszczeń
Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość, upłynęło 5 lat. Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności osoby trzeciej.
Joanna Gawkowska-Kuk
Podstawa prawna:
• ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.),
• ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).