W wyroku z 19 czerwca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 237 § 1 pkt 2 i 3 k.p. jest niezgodny z Konstytucją RP (P23/07, DzU z 2008/116/740). W związku z niekonstytucyjnością tego artykułu Kodeksu pracy okazało się również niezgodne z Konstytucją RP rozporządzenie Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (DzU nr 132, poz. 1115). Oba akty musiały być zmienione do 3 lipca 2009 r., gdyż do tego dnia Trybunał Konstytucyjny pozwolił stosować stare przepisy.
Wybrane zmiany w Kodeksie pracy
Choroba zawodowa - według zmienionej definicji - to choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy bądź w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych narażeniem zawodowym (art. 2351 k.p.).
Na podstawie nowych przepisów pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Ponadto obowiązek ten dotyczy także lekarza podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej.
Na badania stwierdzające lub wykluczające chorobę zawodową musi skierować pracownika obecnie również lekarz lub dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.
Nowe rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych
Obowiązujące od 3 lipca 2009 r. rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych zawiera wykaz chorób zawodowych wraz z oznaczeniem okresu, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej mimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym. W załączniku do rozporządzenia znajduje się lista ww. chorób.
Ponadto w rozporządzeniu zawarto sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych, a także podmioty właściwe w sprawie rozpoznawania chorób zawodowych.
Jeśli chodzi o sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych to ważną rolę odgrywa sam pracodawca. Jednym z jego podstawowych obowiązków związanych z podejrzeniem wystąpienia w zakładzie choroby zawodowej jest zgłoszenie tego faktu właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu lub właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
WAŻNE!
Pracodawca dokonuje zgłoszenia niezwłocznie, na formularzu określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 237 § 4 pkt 1 k.p., a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika dodatkowo telefonicznie.
Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, do jednostki orzeczniczej.
Po badaniu lekarz uprawniony do orzekania o chorobach zawodowych wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania. Podejmuje on decyzję na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, ponadto na podstawie dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, a także dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.
Jeżeli zakres informacji zawartych w dokumentacji jest niewystarczający do wydania orzeczenia lekarskiego, lekarz występuje o ich uzupełnienie do:
• pracodawcy w zakresie obejmującym przebieg oraz organizację pracy zawodowej pracownika lub byłego pracownika, w tym pracę w godzinach nadliczbowych, dane o narażeniu zawodowym, obejmujące także wyniki pomiarów czynników szkodliwych wykonanych na stanowiskach pracy, na których pracownik był zatrudniony, stosowane przez pracownika środki ochrony indywidualnej, a w przypadku narażenia pracownika na czynniki o działaniu uczulającym (alergenów) także o przekazanie próbki substancji w ilości niezbędnej do przeprowadzenia badań diagnostycznych;
• lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, którego dotyczy podejrzenie choroby zawodowej w zakresie dokonania uzupełniającej oceny narażenia zawodowego oraz o udostępnienie dokumentacji medycznej wraz z wynikami przeprowadzonych badań profilaktycznych;
• lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub innego lekarza prowadzącego leczenie pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie choroby zawodowej o udostępnienie dokumentacji medycznej w zakresie niezbędnym do rozpoznania choroby zawodowej;
• właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego w zakresie oceny narażenia zawodowego, zwłaszcza na podstawie dokumentacji archiwalnej oraz informacji udostępnianej na jego wniosek przez odpowiednie jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej i służby medycyny pracy w odniesieniu do zakładów pracy, które uległy likwidacji;
• pracownika lub byłego pracownika w zakresie uzupełnienia wywiadu zawodowego przeprowadzonego przez lekarza wykonującego zawód w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej, grupowej praktyki lekarskiej lub zatrudnionego w zakładzie opieki zdrowotnej albo właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego wydającego skierowanie na badanie w celu rozpoznania choroby zawodowej.
Kolejnym krokiem jest przesłanie orzeczenia lekarskiego właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi oraz osobie zgłaszającej podejrzenie choroby zawodowej.
W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej pracodawca musi ustalić przyczyny powstania tej choroby, jak również charakter i rozmiar zagrożenia nią, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym PIS. Pracodawca zobowiązany jest prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych oraz podejrzeń o choroby zawodowe. Pracodawca musi każdorazowo przesyłać zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi oraz właściwego państwowego inspektora sanitarnego PIS.
Katarzyna Tomaszewska
Podstawa prawna:
• art. 234-2371 Kodeksu pracy,
• rozporządzenie RM z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (DzU nr 105, poz. 869).