W praktyce zdarza się, że wybrany przez firmę kandydat do pracy znajduje się jeszcze w okresie wypowiedzenia u poprzedniego pracodawcy. Zależy mu jednak na tym, żeby pracodawca nie zatrudnił od razu innej dyspozycyjnej osoby. Innym razem pracownik może mieć podpisaną umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Pracodawca natomiast chce sobie zagwarantować, że po ustaniu tego zakazu dany pracownik będzie pracował właśnie u niego.
Aby zabezpieczyć interesy, można zastosować dwa rozwiązania:
• zawrzeć umowę przedwstępną,
• zawrzeć umowę o pracę z opóźnionym dniem rozpoczęcia pracy (art. 26 k.p.).
Umowa przedwstępna
Umowa przedwstępna, nazywana również listem intencyjnym, jest umową prawa cywilnego. Na jej podstawie jedna ze stron lub obie strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (art. 389 i 390 k.c.). Umowa przedwstępna powinna więc określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.
Przykład
Paulinę Polkowską u dotychczasowego pracodawcy obowiązuje 3-miesięczny okres wypowiedzenia. Firma Malina Fructis Sp. z o.o. zamierza zatrudnić u siebie pracownicę jako technologa żywności po upływie obowiązującego ją okresu wypowiedzenia.
W zawartej z kandydatką umowie przedwstępnej strony z góry wskazały:
• rodzaj umowy o pracę, jaką nawiążą,
• rodzaj pracy,
• miejsce wykonywania pracy,
• wymiar czasu pracy,
• wynagrodzenie za pracę oraz
• termin rozpoczęcia pracy.
Umowa przedwstępna jest również swoistą gwarancją przyszłego zatrudnienia. Zasadą jest, że przy prawidłowo zawartej umowie przedwstępnej strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.
Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem 1 roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Dlatego również w orzecznictwie Sądu Najwyższego dużą wagę przykłada się do oznaczenia terminu zawarcia umowy przyrzeczonej (np. umowy o pracę).
WAŻNE!
Termin wystąpienia zdarzenia, który wyznacza zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę, musi być konkretny i znany stronom przynajmniej w przybliżeniu (wyrok SN z 14 grudnia 2004 r., II PK 108/04).
Przykład
W sierpniu br. strony zawarły umowę przedwstępną, w myśl której umowa o pracę miała być zawarta od 1 stycznia 2010 r. Niestety, pracownik nie stawił się do pracy. Niedoszły pracodawca ma czas do 1 stycznia 2011 r. na dochodzenie od niego odszkodowania za szkodę, jaką poniósł w związku z naruszeniem postanowień umowy przedwstępnej. Dochodzenie odszkodowania następuje na drodze postępowania przed sądem pracy.
Zaletą umowy przedwstępnej jest możliwość zawarcia w niej zapisu o karze umownej. Wynika to z ogólnej zasady prawa cywilnego. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej.
Jak zwrzeć przedwstępną umowę o pracę
Wysokość kary umownej nie jest określona żadnymi przepisami. Nie wprowadza się też wyraźnych ograniczeń co do jej wysokości, zatem strony same decydują zarówno o kwocie kary, jak i określeniu kary (konkretną kwotą lub procentowo w stosunku do wartości umowy).
WAŻNE!
Strona zobowiązana do zapłaty kary umownej może żądać jej zmniejszenia, gdyby kara była rażąco wygórowana. Pojęcie „kary rażąco wygórowanej” nie jest dokładnie określone ani w przepisach prawa cywilnego, ani w prawie pracy.
Jeśli sąd cywilny uzna karę za zbyt wysoką, będzie mógł ją obniżyć. Potwierdza to również orzecznictwo Sądu Najwyższego. Kara umowna jako rażąco wygórowana powinna ulec zmniejszeniu w stopniu dostosowanym do tej dysproporcji. W przeciwnym razie kara umowna, tracąc charakter surogatu odszkodowania (art. 483 § 1 k.c.), prowadziłaby do nieuzasadnionego wzbogacania wierzyciela (wyrok SN z 17 marca 1988 r., IV CR 58/88).
Umowa o pracę z opóźnionym terminem rozpoczęcia pracy
Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli terminu tego nie określono - w dniu zawarcia umowy (art. 26 k.p.). Kodeks pracy nie wskazuje, jak długi może być przedział czasowy między dniem podpisania umowy o pracę a dniem rozpoczęcia pracy. Dlatego umowa o pracę z opóźnionym terminem rozpoczęcia pracy może pełnić rolę umowy przedwstępnej.
Jedną z niedogodności, jakie pojawiają się przy zawarciu takiej umowy, jest m.in. to, że nie można zastrzec kary umownej. Nie zastrzega się kary umownej, bo gdyby:
• pracownik nie stawił się do pracy w dniu rozpoczęcia w pracy, to pracodawca może go zwolnić dyscyplinarnie w trybie art. 52 k.p. Pracodawca może tak postąpić, gdy pracownik:
- nie stawia się do pracy w oznaczonym terminie,
- w wymaganym terminie 2 dni nie informuje o przyczynie swojej nieobecności,
• pracodawca nie chciał w dniu rozpoczęcia pracy dopuścić pracownika do wykonywania umówionych obowiązków, pracownik może dochodzić realizacji zawartej umowy o pracę przed sądem pracy.
Informacja o dodatkowych warunkach zatrudnienia
W przypadku umowy o pracę z opóźnionym terminem rozpoczęcia pracy, pracownik stawia się do pracy jakiś czas po podpisaniu umowy, np. po upływie umówionych 3 miesięcy. Jednak informację o dodatkowych warunkach zatrudnienia należy mu wręczyć w ciągu 7 dni od dnia podpisania umowy (art. 29 § 3 k.p.). Można od razu dołączyć ją do umowy lub przesłać listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
WAŻNE!
Należy pamiętać, że umowa o pracę już trwa mimo tego, że w okresie między podpisaniem umowy a dniem rozpoczęcia pracy stosunek pracy się nie nawiązuje. A zatem rozwiązanie umowy wymaga zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia.
Przykład
Pracodawca zawarł z pracownicą umowę o pracę z opóźnionym terminem rozpoczęcia pracy. Następnie skierował ją na badania wstępne przed dopuszczeniem jej do pracy w umówionym terminie. Niestety, lekarz nie wydal pracownicy zaświadczenia o zdolności do pracy. W takim przypadku pracodawca może wypowiedzieć pracownicy umowę o pracę z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia, gdyż brak zdolności do wykonywania pracy na stanowisku pracy określonym w umowie o pracę jest uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia (wyrok SN z 16 grudnia 1999 r., I PKN 469/99). Jednak w okresie wypowiedzenia nie może wymagać od pracownicy wykonywania umówionej pracy.
Monika Frączek
Podstawa prawna:
• art. 26, 29 § 3 Kodeksu pracy,
• art. 389 i 390 Kodeksu cywilnego.
• wyroki Sądu Najwyższego:
- z 14 grudnia 2004 r. (II PK 108/04, OSNP 2005/15/223),
- z 17 marca 1988 r. (IV CR 58/88, niepubl.),
- z 16 grudnia 1999 r. (I PKN 469/99, OSNP 2001/10/346).