W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy (art. 231 § 1 k.p.). Następuje to automatycznie. Przejęci pracownicy mają prawo do wykonywania pracy na dotychczasowych stanowiskach i z dotychczasowym wynagrodzeniem. Nowy pracodawca nie musi więc zawierać z przejętymi pracownikami umów, gdyż w wyniku przejęcia nie dochodzi do ustania stosunku pracy. Gwarantując przejętemu pracownikowi kontynuację zatrudnienia, przepisy nie wykluczają jednak możliwości późniejszej ich zmiany. Ponadto automatyczne przeniesienie stosunku pracy odnosi się wyłącznie do tych pracowników, którzy w chwili przejęcia byli zatrudnieni na podstawie umowy o pracę.
W stosunku do pracowników zatrudnionych na innych podstawach, np. powołania czy mianowania, nowy pracodawca ma obowiązek złożenia propozycji nowych warunków pracy i płacy. Wskazuje przy tym termin nie krótszy niż 7 dni na ich przyjęcie lub odrzucenie. Jeśli strony nie uzgodnią warunków, dotychczasowa umowa rozwiązuje się z upływem określonego w niej okresu wypowiedzenia.
Porozumienie zmieniające
Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę w trybie art. 231 k.p. nie wyklucza dobrowolnych modyfikacji warunków zatrudnienia w drodze zgodnego porozumienia stron do osiągnięcia celów korzystnych dla każdej strony stosunku pracy (wyrok SN z 20 czerwca 2007 r., I BP 62/06). Pracownik i pracodawca mogą wprowadzić w drodze porozumienia warunki pracy mniej korzystne od dotychczasowych, jeżeli tylko oświadczenie pracownika jest w pełni dobrowolne. Porozumienie nie może także zmierzać do obejścia art. 231 k.p., tzn. zmiany warunków zatrudnienia nie można tłumaczyć samym przejęciem zakładu pracy. Przyczyną uzasadniającą zawarcie takiego porozumienia jest natomiast sytuacja ekonomiczna nowego pracodawcy czy też wysokość wynagrodzeń u przejmującego pracodawcy.
W drodze porozumienia pracodawca może też dokonać zmian postanowień dotychczasowych umów o pracę w sytuacji, gdy zmiany te miałyby zostać dokonane z korzyścią dla pracowników.
Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy
W przypadku gdy strony nie zawrą porozumienia, a nowy pracodawca chce zmienić treść umowy o pracę przejętego pracownika, wprowadzając warunki mniej korzystne od dotychczasowych, może tego dokonać w trybie wypowiedzenia warunków pracy i płacy na podstawie art. 42 k.p. Podobnie jak w przypadku porozumienia przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie warunków pracy i płacy nie może być sam fakt przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę.
Przyczyną taką może być natomiast sytuacja, gdy poprzedni pracodawca tuż przed przejęciem zakładu pracy podpisał szczególnie korzystne umowy ze swoimi dotychczasowymi pracownikami. Według Sądu Najwyższego nieuzasadniona ekonomicznie podwyżka płac dokonana bezpośrednio przed przejściem zakładu pracy na innego pracodawcę może uzasadniać wypowiedzenie przez niego warunków wynagrodzenia.
WAŻNE!
Do chwili podpisania przez pracowników porozumień lub do momentu upływu okresu wypowiedzenia warunków pracy i płacy pracodawca jest związany treścią dotychczasowych warunków umów o pracę.
Układ zbiorowy
Największą ochronę w sytuacji przejęcia zakładu pracy przepisy gwarantują pracownikom, którzy u dotychczasowego pracodawcy byli objęci układem zbiorowym pracy.
W ciągu roku od przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę do przejętych pracowników stosuje się postanowienia układu zbiorowego, którym byli objęci przed transferem, w brzmieniu obowiązującym w dniu przejścia (art. 2418 § 1 k.p.). Nowy pracodawca nie staje się przez to stroną takiego układu zbiorowego pracy, a jedynie zobowiązany jest do stosowania jego postanowień. Pracownikom objętym układem zbiorowym została więc zapewniona czasowa niewzruszalność określonych układem zbiorowym warunków zatrudnienia. W okresie roku od przejęcia zakładu pracy nowy pracodawca pozbawiony został możliwości wprowadzania niekorzystnych dla pracowników zmian postanowień układowych.
Przepis ten nie pozbawia jednak nowego pracodawcy możliwości określenia warunków korzystniejszych od wynikających z dotychczasowego układu.
Po upływie roku postanowienia dotychczasowego układu zbiorowego nie wygasają automatycznie i stają się częścią indywidualnych umów o pracę pracowników, którzy byli objęci układem. Aby przestały obowiązywać, pracodawca musi złożyć pracownikom indywidualne wypowiedzenia warunków pracy i płacy (art. 42 k.p.) albo zawrzeć porozumienia zmieniające.
Przykład
W chwili przejęcia przez nowego pracodawcę - 30 września 2008 r. Jan K. był objęty zakładowym układem zbiorowym. Układ ten przewidywał dla pracownika posiadającego 20 lat stażu pracy nagrodę jubileuszową w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy układ ten przestał obowiązywać 31 sierpnia 2009 r., a jego postanowienia stały się częścią indywidualnych umów o pracę. We wrześniu 2009 r. nowy pracodawca dokonał wypowiedzeń warunków pracy i płacy w zakresie prawa do nagród jubileuszowych. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy okres wypowiedzenia w przypadku Jana K. wynosi 3 miesiące. W dniu 15 grudnia 2009 r. pracownik ten osiągnie wymagany 20-letni staż pracy. W tej sytuacji nowy pracodawca ma obowiązek wypłacić nagrodę jubileuszową.
Regulamin pracy i wynagradzania
Jeżeli regulamin pracy i regulamin wynagradzania obowiązujący w przejmowanym zakładzie pracy różnią się od regulaminów obowiązujących u przejmującego pracodawcy, należy ujednolicić regulaminy obu tych przedsiębiorstw.
Zmiany regulaminu pracy i regulaminu wynagradzania wchodzą w życie po upływie 2 tygodni od dnia ich ogłoszenia pracownikom. Oznacza to więc, że w przejmowanej firmie co najmniej 14 dni przed jej przejęciem należałoby ogłosić dokonanie zmian w wewnętrznych aktach prawnych. Jeżeli pracodawca zakładu przejmowanego tego nie uczyni, to mimo że w firmie przejmującej będą obowiązywały inne regulaminy, dopóki nowy pracodawca nie dokona zmian w regulaminach zakładu przejętego, dopóty przejętych pracowników będą obowiązywały dotychczasowe przepisy wewnętrzne.
Zmiany wprowadzające warunki korzystniejsze zastępują dotychczasowe postanowienia regulaminów w tym zakresie z dniem wejścia w życie nowego regulaminu. Jeżeli jednak zasady płacowe miałyby się pogorszyć, pracodawca zgodnie z art. 772 § 5 k.p. musi dokonać wypowiedzenia zmieniającego w trybie art. 42 k.p.
Ewa Łukasik
Podstawa prawna:
• art. 231, 42, 772 § 5, art. 2418 § 1 Kodeksu pracy,
• wyrok SN z 20 czerwca 2007 r. (I PK 166/08, M.P.Pr. 2007/8/419).