Przepisy ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125, poz. 1035), zwanej dalej ustawą umożliwiają przedsiębiorcy będącemu w przejściowych trudnościach finansowych przyznawanie, wypłatę i zwrot pewnych świadczeń, które są finansowane z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Umożliwiają one również ze środków Funduszu Pracy (FP) dofinansowanie kosztów szkoleń i studiów podyplomowych dla pracowników, finansowania stypendiów pracownikom, a także składek na ubezpieczenia społeczne naliczonych od wypłaconych stypendiów należnych od pracodawcy.
Przedsiębiorca w przejściowych trudnościach finansowych
Przedsiębiorcy (osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą a także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej), aby otrzymać powyższą pomoc, muszą zostać uznani za przedsiębiorców w przejściowych trudnościach finansowych.
Przedsiębiorcą w przejściowych trudnościach finansowych - w myśl art. 3 ustawy - jest taki przedsiębiorca, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych (rozumianych jako sprzedaż, nie mniej jednak niż o 25 proc., liczony w ujęciu ilościowym lub wartościowym w ciągu 3 kolejnych miesięcy po 1 lipca 2008 r. w porównaniu do tych samych 3 miesięcy w okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2008 r.). Nie powinien on zalegać w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz FGŚP i FP, z pewnym wyjątkiem. Nie dotyczy to sytuacji, gdy zadłużony pracodawca zawarł porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia i terminowo opłaca raty lub korzysta z odroczenia terminu płatności albo zaleganie w regulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz FGŚP i FP powstało za okres rozliczeniowy po 1 lipca 2008 r., a program naprawczy przewiduje pełną spłatę tych zobowiązań. Wobec takiego przedsiębiorcy nie powinny zachodzić przesłanki do ogłoszenia upadłości, o których mowa w art. 11-13 ustawy z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 z późn.zm.). Przedsiębiorca ubiegający się o status przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych powinien także:
• 1 lipca 2008 r. nie znajdować się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu Komunikatu Komisji - Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE C244, z 01 października 2004 r., str. 2) oraz w rozumieniu art. 1 ust. 7 rozporządzenia Komisji WE nr 800/2008 z 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz.Urz. UE L 214 z 09 sierpnia 2008 r.),
• opracować program naprawczy, uprawdopodobniający poprawę kondycji finansowej przedsiębiorcy, sporządzony na rok liczony od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia odpowiedniego wniosku,
• nie otrzymać pomocy publicznej (na wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego ze środków FP, zgodnie z umową o refundację zawartą na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy po 1 lutego 2009 r.), albo otrzymać tę pomoc (ale od dnia wydania decyzji o otrzymaniu pomocy publicznej na wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego ze środków FP upłynęło co najmniej 12 miesięcy),
• uzyskać stosowne zaświadczenie potwierdzające spełnienie powyższych warunków.
Świadczenia finansowane z FGŚP
Jak już wspomniałem wcześniej, ustawa reguluje zasady przyznawania, wypłaty i zwrotu świadczeń finansowanych z FGŚP.
W myśl art. 14 ust. 1 pkt 1 i 2, dysponent FGŚP może m.in. na podstawie wniosku przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych:
- udzielić pracownikom świadczenia:
a) na częściowe zaspokojenie wynagrodzeń pracowniczych za czas przestoju ekonomicznego, łącznie za okres nieprzekraczający 6 miesięcy, liczonych od 3 miesiąca przed dniem złożenia wniosku do upływu 9 miesiąca po dniu złożenia wniosku, na podstawie wykazu uprawnionych pracowników, do wysokości 100 proc. zasiłku dla bezrobotnych, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy pracownika,
b) na częściowe zrekompensowanie obniżenia wymiaru czasu pracy, za okres nieprzekraczający 6 miesięcy, do wysokości 70 proc. zasiłku dla bezrobotnych, w zależności od stopnia obniżenia wymiaru czasu pracy pracownika.
Świadczenia te stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Dysponent FGŚP może też - na podstawie wniosku przedsiębiorcy - udzielić świadczenia na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników należnych od pracodawcy na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych od przyznanych świadczeń.
Wniosek wraz z wymaganymi dokumentami stanowiącymi podstawę do uzyskania tych świadczeń przedsiębiorca w przejściowych trudnościach finansowych składa kierownikowi biura terenowego FGŚP właściwego ze względu na siedzibę przedsiębiorcy. Złożenie wniosku jest równoznaczne z wystąpieniem o wydanie zaświadczenia uznającego za przedsiębiorcę w przejściowych trudnościach finansowych. O wydaniu zaświadczenia kierownik zawiadamia przedsiębiorcę na piśmie, przekazując mu kopię zaświadczenia. W razie stwierdzenia braków formalnych wniosku, przedsiębiorca zostanie wezwany do uzupełnienia wniosku w ciągu 7 dni. Po bezskutecznym upływie terminu, wniosek pozostawia się bez rozpoznania.
W celu uzyskania świadczeń przedsiębiorca w przejściowych trudnościach finansowych występuje za pośrednictwem kierownika biura terenowego FGŚP właściwego ze względu na siedzibę tego przedsiębiorcy o zawarcie umowy z dysponentem FGŚP. Na podstawie umowy, kierownik przekazuje przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych jednorazowo środki na finansowanie świadczeń za okres przed dniem złożenia wniosku oraz miesięcznie z dołu, za okres po dniu złożenia wniosku, na podstawie wykazu uprawnionych pracowników składanego przez tego przedsiębiorcę niezwłocznie po podpisaniu umowy, za okres przed dniem złożenia wniosku lub do końca miesiąca, za który świadczenie jest należne. Następnie świadczenia są przekazywane na rachunek przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych, który niezwłocznie wypłaca je pracownikom oraz odprowadza należne składki na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Przyznawanie świadczeń
Szczegółowy tryb przyznawania i wypłaty świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przedsiębiorcom w przejściowych trudnościach finansowych został uregulowany w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 sierpnia 2009 r. (Dz.U. Nr 135 poz. 1112).
Jak już wspomniałem wcześniej, świadczenia z FGŚP są przyznawane na wniosek przedsiębiorcy. Wzór tego wniosku został określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Do wniosku przedsiębiorca powinien dołączyć także dokumenty, które zostały wymienione § 2 ust. 3 rozporządzenia. Są to: aktualne zaświadczenie o nadaniu numeru REGON i kopię decyzji o nadaniu NIP, aktualny odpis z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego lub wypis z ewidencji działalności gospodarczej, aktualne zaświadczenie banku prowadzącego rachunek bankowy przedsiębiorcy lub zaświadczenie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej o numerze prowadzonego rachunku. Przedsiębiorca powinien również dołączyć zaświadczenie z ZUS i urzędu skarbowego o niezaleganiu ze zobowiązaniami publicznoprawnymi lub zaświadczenie o zawarciu porozumienia z ZUS lub kopię decyzji urzędu skarbowego w sprawie spłaty zadłużenia i terminowego opłacania rat lub o korzystaniu z odroczenia terminu płatności.
Do wniosku powinny zostać także dołączone:
• dokumenty potwierdzające istnienie związku między przejściowymi trudnościami finansowymi a spadkiem obrotu,
• oświadczenie o obowiązującej u przedsiębiorcy stopie procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe,
• oświadczenie, że pracownicy objęci wykazem pracowników uprawnionych do świadczeń wypłacanych z FGŚP nie osiągnęli w roku, w którym jest dokonywana wypłata świadczeń, kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, stanowiącej 30-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy,a jeżeli taką podstawę wymiaru osiągnęli w tym roku - oświadczenie, że naliczone składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wykazane w wykazie pracowników uprawnionych do świadczeń wypłacanych z FGŚP obliczone zostały tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowodowała przekroczenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek,
• program naprawczy sporządzony przez przedsiębiorcę na rok liczony od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku, uprawdopodobniający poprawę kondycji finansowej przedsiębiorcy,
• oświadczenie przedsiębiorcy o niekorzystaniu dotychczas przez pracowników z pomocy z tytułu przestoju ekonomicznego, ograniczenia wymiaru czasu pracy, stypendium oraz innego świadczenia z tytułu zatrudnienia, szkolenia albo studiów podyplomowych, finansowanego ze środków publicznych;
• pisemną zgodę pracownika na objęcie go przestojem ekonomicznym.
Do zawarcia umowy w celu przyznania świadczeń z FGŚP niezbędna jest także:
• informacja o rodzajach świadczeń, o które wnioskuje przedsiębiorca,
• oświadczenie przedsiębiorcy o rodzaju i wysokości otrzymanej pomocy publicznej,
• oświadczenie przedsiębiorcy, że dotrzyma warunków, o których mowa w art. 6 ustawy,
zobowiązanie przedsiębiorcy do zwrotu kwoty pomocy w przypadkach wskazanych w art. 7 lub art. 21 ustawy,
• kopia układu zbiorowego pracy lub porozumienia, o którym mowa w art. 12 ust. 2 albo ust. 3 ustawy.
Obowiązki przedsiębiorcy
Jednym z obowiązków przedsiębiorcy jest niezwłoczne - po podpisaniu umowy - złożenie w 3 egzemplarzach do właściwego ze względu na miejsce swojej siedziby kierownika biura terenowego FGŚP aktualnego wykazu pracowników uprawnionych do świadczeń wypłacanych z FGŚP. Wzór tego wykazu został określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia. W przypadku świadczeń z tytułu przestoju ekonomicznego, wykaz ten przedsiębiorca składa za okres nieprzekraczający 3 kolejnych miesięcy sprzed dnia złożenia wniosku, natomiast kolejne wykazy przedsiębiorca składa już do końca każdego miesiąca, za który świadczenie jest należne. Z kolei, w przypadku świadczeń z tytułu obniżenia wymiaru czasu pracy, przedsiębiorca składa do końca każdego miesiąca, za który świadczenie jest należne.
Przekazanie przez kierownika biura terenowego FGŚP świadczeń finansowych przyznanych przedsiębiorcy następuje niezwłocznie po zatwierdzeniu przez niego zgodności złożonego przez przedsiębiorcę wykazu pracowników uprawnionych do świadczeń wypłacanych z FGŚP z umową oraz przedłożonymi do wglądu listami płac, na wskazany rachunek bankowy przedsiębiorcy lub rachunek spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej prowadzony dla przedsiębiorcy. Przedsiębiorca - niezwłocznie po otrzymaniu środków finansowych, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia ich otrzymania, na podstawie zatwierdzonego przez kierownika biura terenowego FGŚP wykazu pracowników uprawnionych do świadczeń wypłacanych z FGŚP - wypłaca świadczenia uprawnionym pracownikom oraz odprowadza należne składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, a także przekazuje należności alimentacyjne.
Nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania środków finansowych, przedsiębiorca:
• zwraca na rachunek bankowy biura terenowego FGŚP różnicę między kwotą otrzymanych środków finansowych na wypłatę świadczeń a kwotą świadczeń wypłaconych osobom uprawnionym,
• przekazuje kierownikowi biura terenowego FGŚP wykaz pracowników uprawnionych do świadczeń, zawierający potwierdzenie własnoręcznym podpisem otrzymanie świadczeń przez osoby uprawnione oraz kopie potwierdzeń dokonania wypłaty świadczeń przekazem pocztowym lub przelewem bankowym,
• przekazuje do biura terenowego FGŚP kopie potwierdzenia odprowadzenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, składek na FGŚP i FP oraz przekazania należności alimentacyjnych.
Przepisy rozporządzenia zobowiązują przedsiębiorcę do powiadomienia na piśmie kierownika biura terenowego FGŚP o każdej zmianie okoliczności mających wpływ na wysokość wypłacanych świadczeń, w terminie 7 dni od dnia ich zaistnienia.
Dofinansowanie szkoleń z FP
Przepisy ustawy umożliwiają przedsiębiorcy znajdującemu się w przejściowych trudnościach finansowych dofinansowanie kosztów szkoleń i studiów podyplomowych oraz wypłatę stypendiów dla pracowników. Następuje to na podstawie wniosku przedsiębiorcy, który utworzył fundusz szkoleniowy. Starosta może dofinansować z FP na warunkach określonych w umowie zawartej z przedsiębiorcą:
• koszty szkolenia pracowników skierowanych na szkolenie za okres nieprzekraczający 6 miesięcy,
• koszty studiów podyplomowych skierowanych pracowników za okres nieprzekraczający 12 miesięcy
- pod warunkiem że szkolenie lub studia podyplomowe są uzasadnione jego obecnymi lub przyszłymi potrzebami.
Wysokość dofinansowania
Jak wskazuje art. 22 ust. 2 ustawy, wysokość dofinansowania wynosi na jedną osobę do 80 proc. kosztów szkolenia lub studiów podyplomowych, nie więcej jednak niż 300 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i obowiązującego w dniu zawarcia umowy.
Jeżeli z winy pracownika nie zostanie ukończone szkolenie lub studia podyplomowych dofinansowane z FP, przedsiębiorca będzie musiał zwrócić staroście koszty. Z kolei, pracownik który nie ukończył szkolenia lub studiów podyplomowych ze swojej winy lub z którym został rozwiązany stosunek pracy w trybie art. 52 k.p., jest obowiązany do zwrotu przedsiębiorcy kosztów szkolenia lub studiów podyplomowych, na zasadach określonych w umowie zawartej z przedsiębiorcą.
W okresie szkolenia lub studiów podyplomowych pracownikowi przysługuje stypendium. Jest ono finansowane ze środków Funduszu Pracy i wypłacane przez przedsiębiorcę na zasadach dotyczących wypłaty wynagrodzenia pracownikom określonych w k.p. w okresie:
- obniżonego wymiaru czasu pracy - w wysokości 100 proc. zasiłku dla bezrobotnych albo
- przestoju ekonomicznego - w wysokości do 100 proc. zasiłku dla bezrobotnych, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy pracownika.
Stypendium stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Starosta finansuje przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych na warunkach określonych w umowie, naliczone od wypłaconych stypendiów składki na ubezpieczenia społeczne pracowników należne od pracodawcy na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.
Szczegółowe warunki dofinansowania ze środków FP kosztów szkoleń i studiów podyplomowych oraz szczegółowe warunki finansowania stypendiów i składek na ubezpieczenia społeczne zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 sierpnia 2009 r. (Dz.U. Nr 136, poz. 1119). Jak wskazują przepisy rozporządzenia, przedsiębiorca, który skierował pracownika na szkolenie lub studia podyplomowe i zawarł z nim stosowną umowę, składa wniosek w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na swoją siedzibę. Wniosek powinien zawierać nazwę przedsiębiorcy, siedzibę przedsiębiorcy i miejsce prowadzenia działalności, imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania przedsiębiorcy, rodzaj i charakterystykę szkolenia lub kierunek studiów podyplomowych, w tym tematykę, miejsce i termin realizacji szkolenia lub studiów podyplomowych. We wniosku powinna również znaleźć się liczba osób skierowanych na szkolenie lub studia podyplomowe, kalkulacja kosztów szkolenia lub studiów podyplomowych, wnioskowana wysokość środków Funduszu Pracy na dofinansowanie kosztów szkolenia, studiów podyplomowych oraz na finansowanie stypendiów i składek na ubezpieczenia społeczne oraz uzasadnienie potrzeby odbycia przez pracowników szkolenia lub studiów podyplomowych. Do wniosku przedsiębiorca powinien dołączyć też inne dodatkowe dokumenty, które zostały wymienione w § 2 ust. 3 rozporządzenia.
Starosta w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku przez przedsiębiorcę, rozpatruje wniosek i informuje o sposobie jego rozpatrzenia. Jeżeli wniosek jest niekompletny, starosta wyznacza przedsiębiorcy 7-dniowy termin na uzupełnienie brakujących informacji lub dokumentów. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku starosta zawiera z przedsiębiorcą stosowną umowę. Przekazanie przedsiębiorcy środków Funduszu Pracy na dofinansowanie kosztów szkolenia i studiów podyplomowych oraz finansowanie stypendiów i składek na ubezpieczenia społeczne wynikających z zawartych umów obejmujących okres do 31 grudnia 2011 r. może nastąpić do 31 stycznia 2012 r.
Obowiązki przedsiębiorcy
W okresie obowiązywania umowy przedsiębiorca niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia, w którym uzyskał daną informację, jest obowiązany informować starostę o wszelkich okolicznościach mających wpływ na jej realizację. Dotyczy to w szczególności:
- ustania stosunku pracy z pracownikiem;
- przerwania szkolenia lub studiów podyplomowych przez pracownika;
- niezdolności do pracy pracownika, który otrzymuje stypendium w okresie odbywania szkolenia lub studiów podyplomowych.
Jerzy Bielak
Podstawa prawna:
• ustawa z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125 poz. 1035),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 sierpnia 2009 r. w sprawie przyznawania i wypłaty świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przedsiębiorcom w przejściowych trudnościach finansowych (Dz.U. Nr 135 poz. 1112),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków dofinansowania ze środków Funduszu Pracy kosztów szkoleń i studiów podyplomowych oraz szczegółowych warunków finansowania stypendiów i składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 136 poz. 1119).