W sondażu prowadzony przez PBS DGA na zlecenie Gazety Prawnej i Wolters Kluwer na temat obsługi prawnej w polskich firmach ankieterzy przebadali 500 małych, średnich i dużych firm. Zwrócili się do nich z pytaniem, czy zatrudniają w swojej firmie prawnika lub posiadają dział prawny, a jeśli tak, to jakie problemy prawne rozwiązuje on najczęściej. Przedsiębiorców, którzy nie zdecydowali się na zatrudnienie żadnego prawnika, zapytano, kto rozwiązuje w ich firmie wyłaniające się problemy prawne.
Problemy prawne firm
Wyniki sondażu pokazały, że zdecydowana większość przedsiębiorców na stałe styka się z problemami prawnymi. Każde prowadzenie działalności gospodarczej wymaga zatem przynajmniej podstawowej znajomości prawa. Najczęściej przedsiębiorcy mają problemy ze sporządzaniem umów handlowych. Aż 61 proc. wszystkich firm wskazało, że właśnie ta kwestia prawna najczęściej wymagała rozstrzygnięcia w ostatnich 24 miesiącach. Najwięcej problemów ze sporządzaniem umów handlowych mają duże i średnie firmy (odpowiednio 86 i 85 proc.). Równie często przedsiębiorcy nie radzą sobie ze sporządzaniem umów kadrowych. Pokazuje to, że przygotowanie umów jest codzienną praktyką dla polskich przedsiębiorców i w związku z tym prawnicy posiadający takie umiejętności są cenieni szczególnie wśród przedsiębiorców. Trochę rzadziej przedsiębiorcy korzystają z usług prawników, którzy zajmują się głównie windykacją i przygotowywaniem pozwów sądowych. Problemy z tego zakresu ma prawie połowa wszystkich firm - najczęściej dużych i średnich (ok. 70 proc.).
Samodzielni właściciele
Zaskakujące jest również to, że najczęściej problemy prawne pojawiające się w firmach nie są rozwiązywane przez prawników, ale przez właścicieli firm i osoby zarządzające. W ten sposób swoje problemy rozwiązuje aż 56 proc. wszystkich przedsiębiorców. Zdecydowanie najczęściej osobiście problemy prawne rozwiązują właściciele małych firm - 58 proc. Ich zdaniem wynika to głównie z tego, że w firmie pojawia się zbyt mało problemów prawnych wymagających specjalistycznej wiedzy prawnej i zatrudnienie prawnika byłoby zbędnym wydatkiem. Najczęściej właściciele firm i osoby zarządzające zajmują się sporządzaniem umów handlowych i kadrowych (odpowiednio 60 i 45 proc.). Bardzo często na swoich umiejętnościach właściciele firm i osoby zarządzające polegają podczas prowadzenia windykacji (23 proc.) i rozwiązywania spraw związanych z podatkami (21 proc.). Z uwagi jednak na fakt, że nie wszystkie problemy prawne można rozwiązać, polegając wyłącznie na swoich umiejętnościach, przedsiębiorcy dosyć często korzystają z usług zewnętrznych kancelarii. W ten sposób problemy prawne rozwiązuje 40 proc. firm. Jednocześnie z usług prawnych zewnętrznych kancelarii korzysta podobny odsetek małych, średnich i dużych firm. Dziwić może natomiast fakt, że zdecydowanie częściej problemy prawne rozwiązywane są przez dział księgowości i dział kadr niż przez zatrudnionego w firmie prawnika.
Zadania dla prawników
Wyniki sondażu pokazały, że nie zawsze najczęściej pojawiające się problemy prawne rozwiązywane są przez prawników zatrudnionych w firmie. Tak jest np. w przypadku sporządzania umów kadrowych. Przedsiębiorcy najczęściej wykorzystują zatrudnionych w swoich firmach prawników do przygotowywania pozwów sądowych. Robi to aż 68 proc. wszystkich przedsiębiorców. Zdaniem przedsiębiorców spowodowane jest to głównie tym, że do przygotowania pozwu i reprezentowania spółki przed sądem potrzebna jest specjalistyczna wiedza na wysokim poziomie. Z tego też względu przygotowywaniem pozwów najczęściej zajmują się prawnicy po ukończonej aplikacji - przeważnie radcowie prawni i adwokaci.
Bardzo często prawnicy zatrudnieni w firmach zajmują się także windykacją i sporządzaniem umów handlowych. Takimi problemami zajmuje się ponad połowa prawników. Skuteczna windykacja i poprawne sporządzanie umów ma bowiem bezpośredni wpływ na finanse przedsiębiorstwa, a do tego wymaga biegłej znajomości przepisów i z tego względu przedsiębiorcy wolą zaufać profesjonalnym prawnikom. Podobnie jest z dochodzeniem odszkodowań, którymi zajmuje się ponad 1/3 prawników zatrudnionych w firmach.
Współpraca z kancelariami
Podobne problemy prawne pojawiają się wśród przedsiębiorców, którzy nie zdecydowali się na zatrudnienie prawnika, ale deklarują stałą współpracę z zewnętrznymi kancelariami. Wśród tej grupy prawnicy również najczęściej zatrudniani są do sporządzenia pozwów, prowadzenia windykacji, sporządzenia umowy handlowej i dochodzenia odszkodowań. Małe firmy (zatrudniające od 10 do 49 pracowników) przeważnie decydują się na współpracę z zewnętrzną kancelarią, gdy muszą przygotować pozew do sądu - robi to aż 80 proc. z nich. Liczby te pokazują, że bardzo często problemy prawne w małych firmach rozwiązywane są przez samych właścicieli lub pracowników, a dopiero w ostateczności, gdy trzeba skierować sprawę do sądu, pracę otrzymują profesjonalni prawnicy. Średni przedsiębiorcy (zatrudniający od 50 do 249 pracowników) są dużo bardziej zapobiegliwi i wolą zabezpieczyć swoje interesy jeszcze przed skierowaniem sprawy do sądu. Aż 72 proc. z nich zwraca się do zewnętrznej kancelarii z prośbą o sporządzenie umowy handlowej.
Rozstrzyganie kwestii prawnych w ciągu ostatnich 24 miesięcy - 3 najczęstsze obszary
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kwestie prawne rozstrzygane przez prawnika lub dział prawny
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kto rozstrzygał kwestie prawne występujące w ostatnich 24 miesiącach
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
METODA BADAŃ
Badanie zostało zrealizowane przez PBS DGA 8-26 lutego 2008 r. na ogólnopolskiej próbie 500 firm: małych (10-49 pracowników), średnich (50-249 pracowników) i dużych (250 i więcej pracowników). Respondentami byli właściciele oraz osoby zarządzające badanymi przedsiębiorstwami. Badanie przeprowadzono w technice CATI (Computer Assisted Telephone Interview), czyli wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo. Wynik łączny dla wszystkich firm powstał w wyniku procedury ważenia, dzięki której struktura wielkości firm w próbie odzwierciedla strukturę wśród ogółu firm małych, średnich i dużych w Polsce.
Arkadiusz Jaraszek
OPINIE
WIRGINIA AKSZTEJN
starszy badacz PBS DGA
Obszarami, w których w polskich firmach najczęściej występowała konieczność rozstrzygania kwestii prawnych, było sporządzanie umów handlowych oraz kadrowych. Biorąc pod uwagę, że tego typu umowy podpisywane są praktycznie w każdej firmie, nie może dziwić, że statystycznie najczęściej występują w tym obszarze przypadki wymagające indywidualnego podejścia.
Liczba oraz charakter dziedzin, w których wystąpiła konieczność rozstrzygania zagadnień prawnych, jest różna w zależności od wielkości firmy. W ciągu ostatnich dwóch lat w firmach małych kwestie prawne wystąpiły przeciętnie w czterech obszarach, w firmach średnich - w pięciu, a w firmach dużych - w sześciu.
Sposób, w jaki rozwiązywane były kwestie prawne, w znaczącej mierze uzależniony był od wielkości firmy. W firmach małych, które relatywnie rzadziej dysponują własnymi działami prawnoadministracyjnymi, najczęściej wskazywanym decydentem była osoba zarządzająca. Co więcej - w 15 proc. tych firm osoba ta była jedyną instancją rozstrzygającą. W firmach średnich i dużych, choć wciąż często podkreślana była rola osoby zarządzającej, zdecydowanie częściej powierzano rozwiązywanie kwestii prawnych wewnętrznym strukturom do tego przeznaczonym.
WŁODZIMIERZ ALBIN
prezes Wolters Kluwer Polska
Zgodnie z wynikami sondażu prawnicy w firmach nie są wystarczająco doceniani - firmy nie zatrudniają prawników, a na usługi prawne przeznaczają bardzo ograniczone budżety. Większość badanych twierdzi, że liczba spraw wymagających znajomości prawa jest znikoma, a zatem potrzeba zatrudniania fachowców jest nikła.
Jednocześnie przedsiębiorcy zdają sobie sprawę z konieczności znajomości prawa, a szczególnie śledzenia na bieżąco zmian w przepisach. Sprawami o charakterze prawnym w firmach zajmują się często osobiście osoby zarządzające lub pracownicy działów kadr i księgowości.
Osoby zarządzające osobiście zajmują się najczęściej sporządzaniem umów handlowych i kadrowych, w mniejszym stopniu windykacjami i sprawami podatkowymi.
Ciekawym zjawiskiem jest to, iż w ostatnich 24 miesiącach w 40 proc. dużych firm i aż w 30 proc. średnich kwestiami prawnymi zajmowały się działy kadr. Związane jest to zapewne z faktem, iż kwestie prawne, jakie pojawiły się w ciągu ostatnich 24 miesięcy, to w większości firm sprawy kadrowe, a umowy kadrowe były wymieniane w 44 proc. przypadków jako najczęściej pojawiające się kwestie wymagające rozstrzygnięć prawnych.
Niestety, trzeba podkreślić, że sytuacja obsługi prawnej w polskich firmach daleko odbiega od realiów w innych krajach.