Jak w działalności gospodarczej rozliczyć użyczenie

Nieodpłatne otrzymanie przez przedsiębiorcę nieruchomości co do zasady będzie stanowić u niego przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym, jeżeli użyczenie następuje na cele prowadzonej działalności gospodarczej. Będzie to przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń, których przedmiotem jest udostępnienie lokalu lub budynku, ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego budynku lub lokalu (art. 11 ust. 2a pkt 3 ustawy o PIT). Ustawodawca nie określił zasad ustalania równowartości czynszu, która stanowić będzie dochód do opodatkowania. Podatnik może ustalić ją sam lub przy pomocy opinii biegłego. Ważne jest, aby wartość ta była zbliżona do cen rynkowych. Należy pamiętać o udokumentowaniu przyjętych ustaleń na wypadek ewentualnej kontroli. W tym celu warto zaopatrzyć się np. w oferty prasowe dotyczące najmu nieruchomości z okresu objętego umową użyczenia.

Trzeba wiedzieć, że użyczenie nieruchomości jest stosunkiem prawnym, który skutkuje powstaniem przychodu do opodatkowania u obu stron umowy. Oznacza to, że podatkowe skutki zawarcia umowy użyczenia występują nie tylko po stronie biorącego w użyczenie przedsiębiorcy, ale również osoby oddającej nieruchomość do bezpłatnego używania. Za przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie w całości lub w części uważa się wartość czynszową, stanowiącą równowartość czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości (art. 16 ust. 1 ustawy o PIT). Wyłączenie dotyczy tutaj pracodawców użyczających należące do nich mieszkania swoim pracownikom. W tym wypadku użyczenie stanowi nieodpłatne świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika opodatkowane zgodnie z zasadami opodatkowania przychodu ze stosunku pracy.

Użyczenie w rodzinie

Użyczenie nieruchomości nie zawsze jednak powoduje powstanie przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Wyjątek dotyczy przypadków użyczenia pomiędzy osobami pozostającymi ze sobą w związkach rodzinnych. Przedsiębiorca korzystający nieodpłatnie z nieruchomości zostanie zwolniony z podatku dochodowego, w przypadku gdy zawarł umowę użyczenia z osobą zaliczaną do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn (art. 14 ust. 1 pkt 8 w zw. z art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT). Wyjaśnijmy, że chodzi tu o osoby należące do rodziny. Do I grupy podatkowej ustawodawca zaliczył małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę oraz teściów. W II grupie podatkowej znaleźli się dalsi członkowie rodziny: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych. Oznacza to, że użyczenie dla celów działalności gospodarczej pociąga za sobą powstanie przychodu z nieodpłatnego świadczenia u przedsiębiorcy tylko w przypadku użyczenia od osoby obcej.

Przychód do opodatkowania nie wystąpi także u właściciela nieruchomości, jeżeli używa jej na potrzeby własne lub członków rodziny. W takim wypadku nie ustala się wartości czynszowej tej nieruchomości lub jej części, a wydatki poniesione na jej utrzymanie nie stanowią kosztu uzyskania przychodów (art. 16 ust. 2 ustawy o PIT). W konsekwencji użyczenie nieruchomości np. przez ojca synowi, na potrzeby prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, nie wywoła żadnych skutków na gruncie podatku dochodowego ani po stronie użyczającego, ani osoby biorącej w użyczenie (art. 16 ust. 2 ustawy o PIT).

Użyczenie ruchomości

Podobnie jak w przypadku nieruchomości, konsekwencją użytkowania w prowadzonej działalności gospodarczej ruchomości, np. samochodu, jest powstanie u przedsiębiorcy przychodu z tej działalności. Trzeba pamiętać, że przychód ten powstaje niezależnie od tego, czy użyczającym jest również przedsiębiorca, czy też osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Przychód ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnieniu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (art. 11 ust. 2a pkt 4).

Użyczenie nieruchomości skutkuje powstaniem przychodu do opodatkowania u obu stron umowy. Oznacza to, że podatek musi opłacić i przedsiębiorca i osoba użyczająca.

Cena rynkowa

Oznacza to, że przedsiębiorca korzystający z rzeczy powinien ustalić przychód w kwocie, którą musiałby zapłacić, gdyby zdecydował się na jej wynajem na warunkach rynkowych. Przykładowo w przypadku samochodu cenę rynkową należy odnieść do cen stosowanych przy odpłatnym udostępnianiu samochodów tej samej marki, modelu, standardzie wyposażenia, oraz stopniu zużycia, z uwzględnieniem czasu trwania użyczenia i miejsca udostępnienia (konkretnej miejscowości). Warto w tym celu oprzeć się na danych pochodzących z firm zajmujących się wynajmem samochodów.

Tak samo jak w przypadku nieruchomości, użyczenie ruchomości nie skutkuje powstaniem przychodu u przedsiębiorcy, jeżeli zawarł umowę z osobą zaliczoną do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn.

MAGDALENA MAJKOWSKA

magdalena.majkowska@infor.pl

- Art. 710-719 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).