Skąd wynikła potrzeba zmiany
W odróżnieniu od procedury karnej, dla przyznania pomocy profesjonalisty z urzędu nie jest istotny charakter sprawy (czy strony) – w procedurze cywilnej znaczenie ma jedynie to, czy daną pomoc możemy sobie zapewnić własnymi środkami.
W poprzednim stanie prawnym- uzyskanie prawa do pomocy prawnej z urzędu wymagało zwolnienia od kosztów sądowych, czyli sytuacji, w której strona nie mogła ponieść opłat związanych z prowadzeniem sprawy (głównie wpisu sądowego, czy opłaty od apelacji i innych środków zaskarżenia).
Było to kłopotliwe w sprawach, w których koszty sądowe są niewielkie (np. sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, uchylenie uchwały w spółce itp.) wynoszące np. 50 zł. Mało kto nie mógł sobie pozwolić na ich poniesienie- wiele jednak tego typu spraw było skomplikowanych, wymagających wiedzy fachowej. Często zdarzało się więc, że osoby nie mogły uzyskać zwolnienia od kosztów sądowych (a co za tym idzie prawa do pełnomocnika z urzędu) – za to nie były w stanie ponieść kosztów pełnomocnika. Te błędne koło zostało zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny- a następnie zmienione przez ustawodawcę.
Strona nadal musi jednak wykazać, że nie może ponieść kosztów pełnomocnika.
Polecamy prawnikow.pl/forum
Pełnomocnik z urzędu na nowych zasadach
Zgodnie z obecnym stanem prawnym prawo do wnioskowania o ustanowienie pełnomocnika z urzędu przysługuje nadal osobom zwolnionym z kosztów sądowych (to nie uległo zmianie).
Porównaj: Jak wykorzystać fakturę przed sądem?
Poza tymi podmiotami (jak to było już wspomniane wcześniej) – prawo to przysługuje również osobie fizycznej, która „ nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny”. Oznacza to, że nie tyle strona nie może dysponować środkami na opłacenie prawnika, co przeznaczenie tych środków na ten cel odbiłoby się negatywnie na ich życiu (np. utrudniło lub uniemożliwiłoby zapłacenie raty kredytu hipotecznego).
Co ważne prawo do pełnomocnika z urzędu nie jest ograniczane przez to, czy stronie przysługuje status przedsiębiorcy na gruncie przepisów kpc, czy jest konsumentem. Co więcej, prawo do pełnomocnika z urzędu przysługuje również osobom prawnym i innym jednostkom organizacyjnym (np. odpowiednio sp. z o.o. i spółka jawna) – jeśli wykażą, że nie mają środków na opłacenie pełnomocnika z wyboru (tu trzeba być jednak ostrożnym, tego typu deklaracja otwiera drogę do upadłości).
Uzyskanie pomocy prawnej z urzędu wymaga:
- złożenia odpowiedniego (uzasadnionego) wniosku- w zasadzie na dowolnym etapie postępowania (również przed Sądem Najwyższym – co jest uzasadnione o tyle, że w tych postępowaniach obowiązuje tzw. przymus adwokacko- radcowski). Wniosek może być zawarty w pozwie (czy innym piśmie procesowym)- może także stanowić odrębne pismo procesowe, a nawet być złożony ustnie do protokołu rozprawy.
- dołączenie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania,
- druk do pobrania :www.infor.pl/prawo/pisma-i-druki,
- oświadczenie musi być złożone na urzędowym formularzu (może być wydrukowany z powyższego źródła), za złożenie fałszywego oświadczenia wnioskodawca może być ukarany grzywną (do 5.000 zł). Jeśli jednak strona składa wniosek ustnie do protokołu, podobnie może uczynić z oświadczeniem o stanie majątkowym.
Co po złożeniu wniosku?
Jeśli do sądu wpłynie odpowiednio umotywowany wniosek, a sędzia przychyli się do niego (uznając, że udział pełnomocnika profesjonalnego jest w danej sprawie jest potrzebny)- kieruje wniosek do właściwej miejscowo Okręgowej Izby Radców Prawnych lub Okręgowej Rady Adwokackiej. Dziekan odpowiedniej instytucji wskazuje adwokata (lub radcę prawnego) z listy pełnomocników wykonujących zawód. Ustawa nie precyzuje na jakiej podstawie sąd ma dokonać wyboru pomiędzy korporacjami zawodowymi.
Postanowienie o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu zastępuje pełnomocnictwo (nie ma potrzeby podpisywania żadnych dokumentów. Osoba, na rzecz której ustanowiono pełnomocnika nie musi podpisywać z nim żadnych umów.
Podstawa prawna: art. 117- 124 kodeksu postępowania cywilnego