Pierwszy sposób wzruszenia ugody sądowej
Pierwszy dotyczy skarżenia nie samej ugody - lecz zaskarżenia postanowienia o umorzeniu postępowania sądowego (sąd w wyniku zawarcia ugody sądowej kończy postępowanie w sprawie przez wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania).
Strona ma 7 dni na wniesienie zażalenia do sądu wyższej instancji.
Zobacz: Jak bronić się przed zarzutem przedawnienia na podstawie art. 5 k.c.?
Podstawy zaskarżenia ugody
Podstawą zaskarżenia powinno być wykazanie, że do umorzenia postępowania doszło w wyniku zawarcia ugody, której treść została dotknięta błędem lub inną wadą oświadczenia woli.
Przyczyny wadliwości oświadczenia woli strony zawierającej ugodę muszą być wyraźnie udokumentowane. Przyczyną wadliwości postanowienia o umorzeniu postępowania w związku z zawarciem ugody może być również niedopuszczalność zawarcia ugody lub zawarcie takiej ugody wbrew zasadom współżycia społecznego.
Badanie dopuszczalności uchylenia się od skutków oświadczenia woli zawartego w ugodzie sądowej może być dokonane także w postępowaniu, w którym to oświadczenie zostało złożone (Postanowienie SN z 16 lutego 1968 r., II CZ 129/67, OSNC 1968, z. 8?9, poz. 158).
Drugi sposób wzruszenia ugody sądowej
Drugi sposób natomiast dotyczy sytuacji, gdy postanowienie o umorzeniu postępowania sądowego w wyniku zawarcia ugody sądowej stało się prawomocne.
Prawomocne umorzenie postępowania na skutek zawarcia ugody sądowej nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu w odrębnym procesie ustalenia jej nieważności lub bezskuteczności.
W orzecznictwie dopuszcza się nawet możliwe wystąpienia z takim powództwem także wówczas jeśli zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania zostało oddalone.
Porównaj: Ugoda sądowa zawarta w postępowaniu pojednawczym
W obu tych metodach wzruszenia ugody sądowej należy jednak pamiętać, że sąd rozpoznając takie roszczenie musi mieć na względzie nie tylko przesłanki procesowe, ale również podstawy materialne ugody (art. 917 i 918 kc).
Art. 918. § 1. Uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy.
§ 2. Nie można uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że została zawarta w złej wierze.