Gdy pozywamy osobę fizyczną
Co do zasady powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania – jeżeli pozwanym jest osoba fizyczna. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.
Przeczytaj też: Kiedy strony mogą wybrać prawo?
Miejsce zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego nie jest tożsame z miejscem zameldowania osoby fizycznej. Miejsce zamieszkania osoby fizycznej odnosi się do adresu, pod którym osoba stale przebywa i gdzie koncentruje swoje sprawy życiowe.
Gdy pozywamy osobę prawną
Jeżeli pozywamy osobę prawną lub pozwanym jest inny podmiot nie będący osobą fizyczną – powództwo wytacza się według miejsca jego siedziby. Jeżeli pozywamy Skarb Państwa, pozew należy złożyć do sądu miejscowo właściwego według siedziby danej państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie. Co do zasady przyjąć można, iż jest to siedziba określona pod adresem wskazanym w Krajowym Rejestrze Sądowym.
W niektórych przypadkach wnoszący sprawę do sądu ma możliwość wyboru pomiędzy właściwością ogólną, opisaną powyżej, a właściwością, którą sam uzna za korzystniejszą.
Kiedy powód może wybrać sąd właściwy miejscowo
W przypadkach roszczeń opisanych niżej powód może wnieść pozew wg. właściwości ogólnej (tj. wg. zamieszania/siedziby pozwanego) lub w przypadku:
- roszczeń majątkowych przeciwko przedsiębiorcy – przed sąd w okręgu którego znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje z którymś z nich w związku);
- ustalenia istnienia umowy, jej wykonania, rozwiązania lub unieważnienia, odszkodowania z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy – przed sąd miejsca wykonania umowy;
- roszczenia z czynu niedozwolonego – przed sąd w okręgu którego nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę;
- roszczenia ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości – przed sąd właściwy według miejsca położenia nieruchomości;
- przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku – przed sąd miejsca płatności.
Zobacz też: Co to jest właściwość umowna?
W niektórych przypadkach prawo przewiduje tzw. wyłączną właściwość miejscową, co oznacza, że w tych określonych przypadkach właściwy będzie wyłącznie określony sąd.