Wyrok Trybunału
Nowelizacja ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, z późn. zm.), dalej nazywanej ustawą, ma na celu m.in. realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 kwietnia 2008 r., sygn. akt SK 11/7, celem usunięcia wątpliwości, co do właściwości sądu, do którego można wnosić opłaty sądowe w sprawach cywilnych. Według projektu, sądem właściwym w tym zakresie będzie sąd, do którego wniesiono pismo podlegające opłacie. Wprowadzenie takiego przepisu ma pozwolić na opłacenie apelacji i zażalenia w sądzie II instancji, który to przekaże środek odwoławczy sądowi I instancji wraz z informacją o uiszczeniu należnej opłaty.
Koniec znaków sądowych
Kolejnym celem projektowanej nowelizacji jest ujednolicenie sposobów wnoszenia opłat sądowych poprzez zlikwidowanie instytucji znaków sadowych. Znaki sądowe nabywane są w sądzie i mogą być stosowane jako opłata tylko, gdy nie przekracza ona wysokości 1500 zł. Argumentem przemawiającym za zniesieniem tej formy opłat są przede wszystkim znaczne koszty obciążające Skarb Państwa z tytułu druku i dystrybucji znaków.
Pozostaną dwie drogi uiszczania kosztów sądowych – bezgotówkowa (na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu) i gotówkowa (wpłata w kasie sądu). Jednak projekt zakłada także wprowadzenie (w drodze rozporządzenia) nowej instytucji - Platformy Elektronicznych Płatności. Docelowo to ona ma stać się głównym kanałem poboru należnych opłat sądowych. Za jej pomocą opłaty będą mogły być wnoszone w drodze różnych form płatności – kart płatniczych, przelewów, wpłat na konto. Rozwiązanie to jest konsekwencją elektronizacji postępowań sądowych, która ma usprawnić funkcjonowanie sądownictwa w Polsce.
Kalkulator opłat sądowych przy sprawach cywilnych
Opłata sądowa – kiedy uiścić i w jakiej wysokości?
Zmiany
Projekt nowelizacji ustawy przewiduje szereg zmian wysokości , ale też sposobu naliczania opłat sądowych. Jedną z nich jest zmiana zasady ustalania wysokości opłaty w sprawach o stwierdzenie zasiedzenia. Zamiast stałej kwoty 40 zł tytułem opłaty za wniosek o stwierdzenie nabycia w drodze zasiedzenia własności ruchomości i 2000 zł w przypadku nabycia nieruchomości, proponowany jest powrót do wcześniejszych rozwiązań, wiążących wysokość opłaty z wartością prawa podlegającego zasiedzeniu. Stała kwota 2000 zł, niezależna od wartości nieruchomości, może być bowiem barierą dla tych, którzy chcieliby wystąpić o zasiedzenie mniej wartościowych nieruchomości. Nowa opłata ma wynosić 2.5 % wartości przedmiotu zasiedzenia.
Podwyższeniu mają ulec m.in. opłaty od:
- zażalenia na oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego lub ławnika, skazania na grzywnę, przymusowego sprowadzenia lub aresztowania świadka - z 40 zł do 100 zł;
- wniosku o stwierdzenie nabycia spadku – z 50 zł do 100 zł;
- każdej strony poświadczonego odpisu dokumentu z akt sprawy – z 6 zł do 10 zł;
- wydania kopii na podstawie akt sprawy – z 1 zł do 2 zł.
Uporządkowane mają zostać opłaty w sprawach o naruszenie dóbr osobistych – od pozwu w sprawach o ochronę dóbr osobistych w zakresie roszczeń niemajątkowych ma obowiązywać opłata w wysokości 600 zł.
W sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego zaś, wymóg zwrotu połowy opłaty od pozwu ma obowiązywać, nie tylko w przypadku orzeczenia rozwodu lub separacji na zgodny wniosek stron bez orzekania o winie, ale także w przypadku porozumienia co do kontaktów z małoletnimi dziećmi. W zamyśle projektodawców, ma to stanowić zachętę do konsensualnego wypracowania akceptowalnego dla małżonków porozumienia, uwzględniającego dobro dzieci.
Projekt zakłada także odejście od zasady, że bez wniesienia opłaty, sąd nie podejmuje czynności. Będzie to możliwe w przypadku opłat kancelaryjnych (np. wydania odpisu) do kwoty 10 zł - nieuiszczenie tej kwoty spowoduje wszczęcie egzekucji, jak w przypadku każdego innego długu. W postępowaniu uproszczonym zaś planowana jest całkowita rezygnacja z poboru opłat stałych i zastąpienie ich opłatą stosunkową.
Nowe opłaty i zwolnienia
Nowelizacja ustawy przewiduje także wprowadzenie dodatkowych opłat. Jedną z ważniejszych, szczególnie z punktu widzenia sędziów, jest opłata od wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Opłata ta wynosić ma 50 zł (pierwotnym założeniem była kwota 100 zł), przy czym przewiduje się możliwość zaliczenia jej na poczet opłaty należnej od wniesienia zaskarżenia. W założeniu ustawodawcy, zapoznanie się z treścią uzasadnienia ma bowiem dać stronie możliwość rozważenia wniesienia środka odwoławczego. Tymczasem statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości pokazują, że nierzadkie jest wnioskowanie o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia, które nie będzie zaskarżane, ponieważ strona nie ma w tym interesu prawnego, bądź też orzeczenie to w ogóle nie podlega zaskarżeniu.
Wszystko o kosztach postępowania sądowego
Inną nową opłatą jest wymóg opłacenia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu w kwocie 200 zł, opłata od wniosku o wydanie dalszego tytułu wykonawczego w wysokości 40 zł, a także – co jest nieuniknionym skutkiem wejścia na sale sądowe nagrywania i e-protokołów - opłata od e-zapisu z posiedzenia w wysokości 10 zł.
Projekt nowelizacja ustawy poszerza także katalog podmiotów całkowicie zwolnionych od ponoszenia kosztów sądowych. Planowane jest, by obowiązku uiszczania opłat sądowych nie mieli: kurator wyznaczony przez sąd orzekający, opiekuńczy lub rejestrowy, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, a także Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego.
Przedstawione powyżej najważniejsze z projektowanych zmian mają według projektodawców wpłynąć na usprawnienie systemu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych, realne oszczędności zaś ma przynieść w głównej mierze likwidacja znaków sądowych. Obecnie trwają prace nad uwagami zgłoszonymi w toku uzgodnień międzyresortowych, a następnie projekt ma być przekazany pod obrady Rady Ministrów.
Opracowała
Katarzyna Dyrdowska
Projekt nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych