Prawa autorskie majątkowe uregulowane są w art. 17 ustawy o prawie autorskim i prawach zależnych. Zgodnie z tym artykułem jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Co to oznacza i jak należy to tłumaczyć?
W wielki skrócie oznacza to monopol twórcy, w kwestii rozporządzania prawami autorskimi. Tylko twórca ma prawo korzystania z utworu, rozporządzania nim oraz wynagrodzenia z tytułu korzystania. Twórca może swoje uprawnienia z tytułu praw autorskich majątkowych przenieść na inne podmioty (w drodze licencji lub w drodze umowy przenoszącej prawa), albo ….. nie dokonywać tego typu działań. Tylko jednak twórca o tym decyduje.
Prawa autorskie są zbywalne (i tym różnią się od praw osobistych, których nie można ani zbyć ani zrzec się). Bardzo często uprawnienie z tytułu praw autorskich porównywane jest do uprawnień właściciela rzeczy określonych w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego właściciel może, z wyłączeniem innych osób:
- korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa (np. pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy),
- rozporządzać rzeczą (może np. rzecz zniszczyć, zużyć lub w inny sposób nią rozporządzać).
Prawo autorskie w podobny sposób reguluje kwestie związane z uprawnieniami twórcy. Tylko twórca ma więc uprawnienie do rozporządzania swoimi prawami majątkowymi.
Polecamy: serwis Utwory pracownicze
To o czym warto pamiętać w kontekście praw autorskich majątkowych to tzw. domniemanie odpłatności. Wprowadza je art. 17 prawa autorskiego zgodnie z którym twórcy należy się wynagrodzenie za korzystanie z utworu (jeśli oczywiście co innego nie wynika z umowy łączącej strony).
Istnieją bowiem sytuacje gdy twórca zrzeka się wynagrodzenia/honorarium za rozporządzenie prawami do utworu. przykładem mogą być np. różnego rodzaju akcje charytatywne, podczas których twórcy wykonują utwory (zdjęcia, plakaty, bombki świąteczne itp.), organizator akcji utwory sprzedaje, zaś twórcy nie pobierając z tego tytułu żadnego wynagrodzenia.
O ile prawa autorskie osobiste są niezbywalne, nie można się ich zrzec i chronię twórcę w sposób nieograniczony w czasie, o tyle prawa autorskie majątkowe są chronione tylko przez określony czas. Na podstawie art. 36 prawa autorskiego oblicza się czas ochrony praw autorskich majątkowych.
Zgodnie z tym artykułem z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:
- od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich - od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;
- w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany - od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;
- w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca - od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony - od daty jego ustalenia;
- w odniesieniu do utworu audiowizualnego - od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.
Oznacza to iż po upływie czas przewidzianego w ustawie można w sposób dowolny i swobodny korzystać z utworów. Nie trzeba występować o zgodę do twórcy, nie ma konieczności zapłaty za korzystanie czy rozpowszechnianie takiego utwory, brak również obowiązku podpisywania stosownych umów z twórcą.
Okres ten liczony jest więc co do zasady od śmierci twórcy (współtwórców), ale wyjątkowo - od innych zdarzeń. W sytuacji gdy twórca nie jest znany 70 lat będziemy liczyć od daty rozpowszechniania utworu.
Prawo autorskie w art. 37 precyzuje jeszcze, iż w sytuacji gdy bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna się od rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części.
Autorka artykułu jest prawnikiem, specjalistą w zakresie prawa prasowego, autorskiego oraz własności przemysłowej - kancelaria@mbrzozowska.pl
Polecamy: serwis Organizowanie imprez