Zgodnie z nowelizacją przepisów o czasie pracy, wymiar czasu pracy od 1 stycznia 2011 r. obliczamy w następujący sposób:
Krok 1. Liczbę pełnych tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym mnożymy przez 40 godzin
W kwietniu 2011 r. występują 4 pełne tygodnie, a zatem 4 x 40 godz. = 160 godz.
Krok 2. Do otrzymanej liczby godzin dodajemy iloczyn 8 godzin i liczby dni „wystających” poza pełne tygodnie, przypadających od poniedziałku do piątku
W kwietniu 2011 r. jest jeden taki dzień, tj. 29 kwietnia, a zatem 160 godz. + 8 godz. = 168 godz.
Krok 3. Od otrzymanej liczby godzin odejmujemy każde święto uznane za dzień wolny od pracy, który przypada w innym dniu niż niedziela, lub dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy
W kwietniu 2011 r. występują dwa święta, tj. 24 i 25 kwietnia (święta wielkanocne), które przypadają w niedzielę i poniedziałek. Święto, które przypada w niedzielę, nie obniża wymiaru czasu pracy pracowników. Natomiast wymiar czasu pracy dla pracowników, dla których poniedziałek jest dniem pracy, obniży o 8 godzin poniedziałek wielkanocny. Ich wymiar czasu pracy w kwietniu br. wyniesie zatem: 168 godz. - 8 godz. = 160 godz. Jeżeli jako dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy pracownicy mają wyznaczony poniedziałek, wówczas święto, które przypadnie w tym dniu, nie obniży ich wymiaru czasu pracy. Zatem będą oni mieli do przepracowania w kwietniu br. 168 godzin (168 godz. - 0 godz.). Nie ma tym przypadku znaczenia, że planując pracę od wtorku do soboty w kwietniu br. pracownicy przepracowaliby 176 godz. Wymiar czasu pracy jest bowiem obliczany na podstawie art. 130 Kodeksu pracy, a zgodnie z tym wyliczeniem pracownicy będą mieli do przepracowania 168 godzin.
Różnica w obliczaniu wymiaru czasu pracy w porównaniu z przepisami, które obowiązywały do 31 grudnia 2010 r., polega na tym, że dotychczas wymiar czasu pracy obniżało również święto, które przypadało w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Natomiast po zmianie przepisów święto, które przypada w dniu dla pracownika wolnym od pracy, np. w sobotę, nie wpływa na wymiar czasu pracy. W praktyce oznacza to, że za takie święto nie trzeba oddawać pracownikom dodatkowego dnia wolnego.
Pracownicy pracujący w stałym rozkładzie czasu pracy
W przypadku pracowników pracujących w stałym rozkładzie czasu pracy, np. od poniedziałku do piątku, nie ma problemów z obliczaniem wymiaru czasu pracy. W kwietniu br. wymiar czasu pracy takich pracowników obniża o 8 godzin tylko poniedziałek wielkanocny (25 kwietnia). Na wymiar czasu pracy nie wpływa natomiast święto przypadające w niedzielę (24 kwietnia). Pracownicy będą mieli zatem do przepracowania w kwietniu br. 160 godzin.
Jeżeli natomiast pracownicy pracują w rozkładzie od wtorku do soboty, to wymiaru czasu pracy nie obniża im żadne święto wielkanocne. Oba święta przypadną bowiem w dni wolne dla tych pracowników, tj. w poniedziałek i w niedzielę. Tacy pracownicy będą zatem mieli do przepracowania w kwietniu br. 168 godzin.
Pracownicy pracujący w zmiennym rozkładzie czasu pracy
Większy problem z ustaleniem liczby godzin pracy jest z pracownikami, którzy rozkład czasu pracy mają ustalany na podstawie harmonogramu. Tacy pracownicy nie mają bowiem stałych dni wolnych z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Są one ustalane na podstawie harmonogramu przed rozpoczęciem danego okresu rozliczeniowego. Dotyczy to np. pracowników pracujących w równoważnym systemie czasu pracy.
Zdaniem Ministerstwa Pracy, w celu ustalenia wymiaru czasu pracy takich pracowników można umownie przyjąć, jaki dzień będzie wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Wówczas pracodawca może zaplanować w harmonogramie inne dni wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy niż dzień przyjęty na potrzeby obliczania wymiaru czasu pracy. Jednak licząc wymiar czasu pracy będzie brał pod uwagę, że dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy jest dzień z góry ustalony w firmie.
Taki sposób ustalania wymiaru czasu pracy powoduje, że pracownicy pracujący w różnych rozkładach czasu pracy będę mieli jednolite wymiary czasu pracy. Jeżeli bowiem pracodawca ustalił jako dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy np. sobotę, to w kwietniu br. może zaplanować pracownikom 160 godzin pracy. Jeżeli natomiast ustalił, że dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia jest poniedziałek, to w kwietniu pracownicy powinni przepracować 168 godzin.
Jednak pracodawcy nie mają obowiązku ustalać z góry dnia, który na potrzeby liczenia wymiaru czasu pracy będzie dla pracowników pracujących na podstawie harmonogramów czasu pracy dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Nie wynika to bowiem z żadnych przepisów. Jeżeli tego nie zrobią, pracownik będzie miał w danym okresie rozliczeniowym do przepracowania liczbę godzin zależną od wyznaczenia w harmonogramie dni wolnych z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy.
PRZYKŁAD
Pracodawca planując harmonogram czasu pracy na kwiecień 2011 r. ustalił pracownikowi następujące dni wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy: 7 kwietnia, 14 kwietnia, 21 kwietnia, 25 kwietnia. W takim przypadku poniedziałek wielkanocny (25 kwietnia) nie obniży wymiaru czasu pracy o 8 godzin, ponieważ został wyznaczony jako dzień wolny od pracy. Pracownicy będą mieli do przepracowania w kwietniu br. 168 godz.
Wyznaczanie, jako dni wolnych z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia, dni świątecznych może jednak zostać zakwestionowane przez Inspekcję Pracy jako obchodzenie przepisów o czasie pracy. Pracownicy, mając bowiem wyznaczane takie dni jako wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, będą pracowali więcej godzin.
• art. 130, art. 147 Kodeksu pracy,
• art. 1 pkt 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 28 ze zm.).
Marek Skałkowski
specjalista w zakresie prawa pracy