W czasie wakacji pracodawcy często korzystają z możliwości zatrudniania uczniów i studentów przy pracach sezonowych. W takiej sytuacji najczęściej zawiera się umowy-zlecenia, umowy o dzieło lub umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu. Jest to rozwiązanie najbardziej ekonomiczne dla pracodawców z uwagi na okoliczność, że studenci i uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych do ukończenia 26. roku życia z tytułu wykonywania umowy-zlecenia nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.
Umowa-zlecenie
Umowa-zlecenie może być umową odpłatną, jak również nieodpłatną, pod warunkiem że nieodpłatny charakter umowy wynika wprost z postanowień zawartej między stronami umowy. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się je wykonać bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Co do zasady, w sytuacji gdy umowa-zlecenie stanowi wyłączny tytuł do ubezpieczeń społecznych, wynagrodzenie, które zostaje wypłacone na jej podstawie, stanowi podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe (ubezpieczenie chorobowe jest w tym przypadku dobrowolne). Nieodpłatna umowa-zlecenie nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych.
W związku z powyższym umowa-zlecenie powinna zawierać oświadczenie zleceniobiorcy o tym, czy ma inne tytuły do objęcia ubezpieczeniami społecznymi oraz czy chce przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Jak już zostało wcześniej zaznaczone, studenci i uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych do ukończenia 26. roku życia z tytułu wykonywania umowy-zlecenia, umowy agencyjnej ani umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, nie są obejmowani ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.
Uczniem jest osoba (do 31 sierpnia każdego roku), która kontynuuje naukę w tej samej szkole, ukończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września, ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki (uczeń po ukończeniu liceum - do 31 sierpnia danego roku posiada status ucznia).
Nie ma przy tym znaczenia, czy szkoła lub uczelnia, do której uczęszcza uczeń lub student, jest szkołą publiczną czy prywatną, nie ma również znaczenia to, czy nauka odbywa się w systemie dziennym, wieczorowym lub zaocznym.
Studentem jest osoba kształcąca się:
• na studiach pierwszego stopnia (studia licencjackie lub inżynierskie kończące się uzyskaniem tytułu licencjata lub inżyniera),
• na studiach drugiego stopnia (studia magisterskie kończące się uzyskaniem tytułu magistra lub równorzędnego),
• na jednolitych studiach magisterskich (studia magisterskie, na które przyjmowani są kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, kończące się uzyskaniem tytułu magistra lub tytułu równorzędnego).
Studenci nie podlegają ubezpieczeniom społecznym także w okresie udzielonego im przez uczelnię urlopu dziekańskiego. Status studenta dana osoba posiada do momentu ukończenia studiów, tj. do daty złożenia przez studenta ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu.
Studentami nie są uczestnicy studiów doktoranckich (studia trzeciego stopnia) oraz uczestnicy studiów podyplomowych (inna niż studia wyższe i studia doktoranckie forma kształcenia).
Umowa o pracę
Gdy student podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę, wówczas podlega oskładkowaniu na zasadach ogólnych. To samo dotyczy sytuacji, gdy student zawiera umowę-zlecenie ze swoim pracodawcą - wówczas przychód uzyskany z tytułu umowy-zlecenia podlega oskładkowaniu tak jak przychód ze stosunku pracy.
Przykład
Spółka X zawarła ze studentem, który ma 25 lat, umowę-zlecenie. Przychód uzyskany z tego tytułu nie stanowi podstawy składek na ubezpieczenia społeczne. Po kilku miesiącach spółka zdecydowała się na zatrudnienie tego studenta na podstawie umowy o pracę - w takiej sytuacji składki na ubezpieczenia społeczne będą należne zarówno od zawartej ze studentem umowy-zlecenia, jak i umowy o pracę.
Ubezpieczenie zdrowotne
Studenci i uczniowie wykonujący pracę na podstawie umowy-zlecenia nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywania tej pracy. Ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają oni jako członkowie rodziny osoby podlegającej temu ubezpieczeniu.
Barbara Zabieglińska
specjalista ds. ubezpieczeń społecznych
Podstawa prawna:
• art. 6 ust. 1 pkt 4 w zw. z ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
• art. 2 ust. 1 ustawy z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU nr 164, poz. 1365 ze zm.),
• art. 66 ust. 1 pkt 20 w zw. z ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).