rada
Jeżeli pensja zostanie wypłacona po terminie, pracownik ma prawo domagać się odsetek za czas opóźnienia, którego dopuścił się pracodawca, a także odszkodowania, jeśli na skutek zwłoki w wypłacie należnych mu za pracę pieniędzy poniesie szkodę. Ponadto, gdyby przypadki nieterminowego płacenia pensji zdarzały się częściej, pracodawca byłby zagrożony karą grzywny, a zatrudnieni mieliby możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
uzasadnienie
Przepisy prawa pracy w sposób bezwzględny nakazują pracodawcy terminowe wypłacanie wynagrodzenia za świadczoną przez pracowników pracę (art. 94 pkt 5 Kodeksu pracy; dalej: k.p.). Pensje powinny być pozostawione do dyspozycji co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie (art. 85 § 1 k.p.).
Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu należy wypłacić z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, za który jest ono należne (art. 85 § 2 k.p.). Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie należy wypłacić w dniu poprzedzającym (art. 85 § 3 k.p.). Pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi w terminie wynagrodzenia, ciężko narusza swój podstawowy obowiązek, narażając się m.in. na sankcje finansowe oraz ryzyko rozwiązania umowy o pracę przez zatrudnionego w trybie natychmiastowym.
Sankcje, na jakie naraża się zakład pracy, nie wypłacając pensji w terminie lub zaniżając jej wysokość, to:
• obowiązek wypłacenia pracownikowi odsetek za zwłokę (art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy),
• obowiązek wypłaty odszkodowania, jeśli wskutek zwłoki w wypłacie wynagrodzenia za pracę pracownik poniesie szkodę (art. 471 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy),
• możliwość nałożenia na pracodawcę kary grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (art. 282 § 1 pkt 1 k.p.),
• możliwość rozwiązania przez pracownika stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (art. 55 § 11 k.p.).
Odsetki za spóźnioną wypłatę stanowią rekompensatę za przedłużone i pozbawione prawnych podstaw uniemożliwienie pracownikowi korzystania z zarobionych przez niego pieniędzy. Są one wypłacane, gdy zatrudniony wystąpi z odpowiednim żądaniem do pracodawcy. Przedawniające się z upływem 3 lat roszczenie o odsetki z powodu nieterminowego regulowania zobowiązań z tytułu wynagrodzeń pozostaje w ścisłym związku ze stosunkiem pracy i sąd pracy powinien je uwzględnić, nawet jeśli pracownik nie zgłosił takiego roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 lipca 1994 r., sygn. akt I PRN 42/94, OSNAPiUS 1994/12/192).
WAŻNE!
Odsetki należą się pracownikowi bez względu na przyczynę zwłoki w wypłacie poborów oraz niezależnie od tego, czy z powodu opóźnienia poniósł szkodę.
Pracownikowi za każdy dzień zwłoki przysługują odsetki ustawowe, wynoszące obecnie 13% w stosunku rocznym (§ 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych). Jednakże umowa o pracę lub zakładowe przepisy (np. regulamin wynagradzania czy układ zbiorowy) mogą przewidywać ich wyższą wysokość.
Prawo do odsetek zatrudniony nabywa za okres, w którym zakład pracy nie wypłaca wynagrodzenia. Data początkowa, od której należy je naliczać, zależy od terminu, w jakim wynagrodzenie powinno zostać u danego pracodawcy wypłacone.
Odsetki należy obliczyć od zaległego wynagrodzenia brutto, co potwierdza uchwała Sądu Najwyższego z 19 września 2002 r. (sygn. akt III PZP 18/02, OSNP 2003/9/214).
Przy ich kalkulowaniu nie stosujemy zaokrąglania do pełnych złotych.
Odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń nie podlegają opodatkowaniu (art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) ani oskładkowaniu (pismo ZUS z 7 marca 2001 r., nr FUu 077-7/01, oraz pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 23 listopada 2000 r., nr U.520-333/2000).
PRZYKŁAD
Pracownik, którego wynagrodzenie miesięczne brutto wynosi 4000 zł, zażądał odsetek za zwłokę od pracodawcy, który w marcu 2010 r. spóźnił się 5 dni z wypłatą pensji. Odsetki wyniosły 7,12 zł, zgodnie z wyliczeniem: 4000 zł x 5 dni x 13% 365 : dni.
W praktyce mają miejsce sytuacje, gdy pracownik, który o czasie nie otrzymał od pracodawcy należnych mu pieniędzy, ponosi z tej przyczyny szkodę (np. nie był w stanie zapłacić raty kredytu i bank wymierzył mu umowną karę). Jeżeli tak się stanie, wówczas będzie mógł on domagać się od zakładu pracy odszkodowania (art. 471 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy). Pracodawca może odmówić jego wypłaty, ale wówczas pracownik może wystąpić do sądu ze stosownym roszczeniem. Występując o odszkodowanie, zatrudniony powinien wykazać wysokość wynikłej szkody i związek przyczynowy pomiędzy jej powstaniem a nieterminową wypłatą wynagrodzenia.
WAŻNE!
Pracodawca niewypłacający pensji w ustalonym terminie popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym i podlega karze grzywny. Kara grzywny może wynosić od 1000 zł do 30 000 zł.
Jeśli spóźnianie się z wynagrodzeniami nosi cechy działania złośliwego lub uporczywego, mamy do czynienia z przestępstwem zagrożonym karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 218 § 1 Kodeksu karnego).
Jeżeli pracodawca nieterminowo wypłaca pensje, pracownik ma możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Nawet jednorazowe opóźnienie wypłaty może uzasadniać odejście z pracy bez wypowiedzenia. Rozstając się z firmą z jej winy, zatrudniony może zażądać odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeśli umowa o pracę została zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy - w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni (art. 55 § 11 k.p.).
• art. 471 i 481 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 79, poz. 662
• art. 218 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. Nr 88, poz. 553; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 40, poz. 229
• art. 55 § 11, art. 85-86, art. 94 pkt 5, art. 282 § 1 pkt 1, art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 219, poz. 1704
• art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 28, poz. 146
• rozporządzenie Rady Ministrów z 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych - Dz.U. Nr 220, poz. 1434
Mariusz Pigulski
specjalista w zakresie kadr i płac