Pracodawca, który nie udzieli wolnego za pracę w niedzielę, powinien za taką dodatkową pracę zapłacić.
Rekompensata pracy w niedzielę następuje przez udzielenie w zamian dnia wolnego w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po pracującej niedzieli. Wyjątkowo, jeżeli w wyżej wskazanym terminie nie jest możliwe udzielenie wolnego dnia w zamian za niedzielę, można dać pracownikowi dzień wolny do końca okresu rozliczeniowego. Dopiero gdy i to okaże się niemożliwe, pracodawca ma prawo zapłacić za tę niedzielę jak za godziny nadliczbowe, tzn. za każdą godzinę pracy w takim dniu przyznać pracownikowi normalne wynagrodzenie oraz 100% dodatek (art. 15111 k.p.). Opisane sposoby są kodeksową możliwością rekompensaty pracy w niedzielę.
Czasem wolnym można natomiast zrekompensować nadgodziny (powstałe zarówno w „zwykłym” dniu, jak i te powstałe w wyniku dłuższej pracy w niedzielę). Za nadgodziny można pracownikowi zapłacić (oprócz normalnego wynagrodzenia) odpowiedno - 50 lub 100% dodatek za każdą godzinę nadliczbową. Ale dopuszczalne jest także zrekompensowanie godzin nadliczbowych udzieleniem czasu wolnego od pracy (art. 1511 § 1 k.p.). Może się to odbyć na pisemny wniosek pracownika albo nawet bez takiego wniosku.
Jeśli pracownik złoży stosowny wniosek, udziela mu się czasu wolnego według zasady „godzina za godzinę” (a zatem w proporcji 1:1) i niekoniecznie w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym wypadły nadgodziny (pracownik ma prawo wnioskować o udzielenie czasu wolnego w okresie późniejszym).
Pracodawca może podjąć decyzję o udzieleniu czasu wolnego w zamian za godziny nadliczbowe, również bez wniosku pracownika. W takim wypadku czas wolny musi zostać udzielony najpóźniej do końca danego okresu rozliczeniowego, a wymiar czasu wolnego powinien być o połowę wyższy niż liczba przepracowanych nadgodzin (proporcja 1:1,5, np. 1,5 godziny za 1 godzinę pracy nadliczbowej).
W przypadku pracownika wynagradzanego stałą stawką miesięczną wykorzystywanie czasu wolnego zamiast wypłaty dodatku za nadgodziny wiąże się z tym, że w miesiącu pracy nadliczbowej powinien on otrzymać stałą pensję powiększoną o wynagrodzenie za dodatkowe godziny pracy (bez dodatku).
Przykład
Pracownik w listopadzie przepracował 12 nadgodzin. Pracodawca udzielił mu wolnego w styczniu, czyli w tym samym okresie rozliczeniowym. Pracownik jest wynagradzany stałą stawką miesięczną w wysokości 3100 zł. W związku z tym jego pensja wyniesie w listopadzie:
3100 zł - pensja podstawowa + (3100 zł : 160 godzin = 19,38 zł/godz. x 12 nadgodzin = 232,56 zł - wynagrodzenie za nadgodziny 3332,56 zł.
W styczniu pracownik, mimo że odbierze 18 godzin, a co za tym idzie będzie pracował o 18 godzin mniej, dostanie całe przysługujące mu wynagrodzenie, czyli 3100 zł.
Natomiast pensja pracownika wynagradzanego stawką godzinową jest ściśle uzależniona od tego, ile godzin w danym miesiącu pracuje. W związku z tym w obu miesiącach otrzyma on wynagrodzenie za tyle godzin, ile przepracował.
Przykład
Pracownik wynagradzany jest stawką godzinową w wysokości 21 zł. W grudniu pracował dodatkowo przez 18 godzin. Zwrócił się do pracodawcy, aby zamiast wypłaty dodatku udzielił mu wolnego w styczniu. W związku z tym wynagrodzenie tego pracownika w grudniu wyniesie:
(21 zł x 168 godzin - wymiar w grudniu) + (21 zł x 18 godzin - godziny nadliczbowe) = 3528 zł + 378 zł = 3906 zł.
Natomiast w miesiącu odbioru wolnego za nadgodziny pracownik zarobi mniej. Będzie bowiem pracował nie przez 160 godzin (wymiar czasu pracy w styczniu 2010 r.), ale przez 142 godziny. W związku z tym otrzyma wynagrodzenie w wysokości 2982 zł.
Odpowiedziała Katarzyna Tomaszewska