W 2007 i 2008 r. przedsiębiorcy mieli duże trudności ze zalezieniem odpowiednich pracowników. Złożyły się na to dwie sprawy. Po pierwsze, wysoki wzrost gospodarczy spowodował, że jednocześnie powstało dużo nowych miejsc pracy w kraju. Po drugie, otwarcie dla Polaków rynków pracy w większości krajów Unii Europejskiej spowodowało, że z kraju wyjechało setki tysięcy osób w wieku produkcyjnym (niektóre szacunki mówią nawet o 2 mln). Deficyt pracowników stał się więc dla przedsiębiorców jednym z najważniejszych problemów. Żeby pomóc polskim firmom, rząd zdecydował wtedy o uproszczeniu procedury zatrudniania cudzoziemców. Odpowiednie przepisy zostały znowelizowane pod koniec 2008 r. i na początku 2009 r.
Sąsiedzi pracują bez zezwolenia
Zatrudnienie obcokrajowców wymaga zezwolenia odpowiednich władz. Uzyskuje się je na podstawie:
1) umowy o pracę,
2) umów cywilnoprawnych,
3) delegacji usług eksportowych (przy czym obowiązek posiadania zezwolenia dotyczy świadczenia usług na zasadzie delegacji powyżej 30 dni),
4 powołania do zarządów firm.
Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. Zezwolenia nie potrzebują m.in.:
• obywatele państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii oraz członkowie ich rodzin,
• osoby posiadające zezwolenie na osiedlenie się lub na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Polsce,
• osoby posiadające status rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w innym państwie UE,
• uchodźcy.
Bez zezwolenia mogą pracować w naszym kraju także m.in.:
1) obywatele Turcji (wcześniej muszą pracować 3 lata na podstawie zezwolenia),
2) absolwenci polskich szkół ponadgimnazjalnych,
3) obywatele państw graniczących z Polską,
4) obywatele krajów, które zawarły z UE umowę o swobodnym przepływie osób.
Oznacza to, że od 2009 r. bez zezwolenia mogą pracować w Polsce m.in. obywatele Białorusi, Mołdowy, Rosji i Ukrainy. Możliwość ta jest ograniczona do pracy krótkoterminowej (czyli do 6 miesięcy w ciągu jednego roku). Brak obowiązku posiadania zezwolenia nie oznacza, że obywatele tych państw mogą pracować w Polsce bez żadnych warunków. Obowiązuje ich wiza z prawem do pracy. Jednym z warunków uzyskania wizy z prawem do pracy jest przedstawienie pisemnego oświadczenia pracodawcy o zamiarze zatrudnienia danej osoby. Oświadczenie dołącza się do wniosku o wizę. Zasada ta nie obowiązuje do końca 2010 r.
Przepisy przejściowe
Do 31 grudnia 2010 r. obowiązują uproszczone przepisy uzyskiwania przez obywateli Białorusi, Mołdowy, Rosji i Ukrainy wiz z prawem do pracy w Polsce. Podstawą uzyskania wizy jest wyłącznie zarejestrowanie przez polskiego pracodawcę w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy obcokrajowcowi. Pracodawcą może być zarówno przedsiębiorca, jak i osoba fizyczna. Rejestracji trzeba dokonać osobiście. Jest ona bezpłatna.
W oświadczeniu należy podać dane przedsiębiorcy i dane cudzoziemca, a także planowany okres powierzenia pracy oraz zawód cudzoziemca i rodzaj powierzanej pracy.
Ułatwienia te mają charakter pilotażowy, co oznacza, że decyzja o ich przedłużeniu lub cofnięciu zostanie pojęta przez rząd po przeanalizowaniu sytuacji na polskim rynku pracy w 2010 r.
Po zezwolenie do wojewody
O zezwolenie na pracę cudzoziemca występuje do wojewody pracodawca. Wojewoda wydaje zezwolenie na czas określony:
1) maksymalnie na 3 lata lub
2) maksymalnie na 5 lat - w przypadku osób pełniących funkcje członka zarządu w firmie,
3) na okres delegacji - w przypadku delegacji powierzonej w celu realizacji usługi eksportowej.
W przypadku drugiego i kolejnego zezwolenia pracodawca musi złożyć wniosek o przedłużenie zezwolenia najpóźniej 30 dni przed upływem ważności poprzedniego.
Podejmując decyzję o wydaniu zezwolenia, wojewoda sprawdza, czy cudzoziemiec nie będzie zarabiał mniej niż Polak na podobnym stanowisku oraz czy pracodawca nie może zatrudnić na dane stanowisko polskiego bezrobotnego.
Ułatwienia w zakresie zatrudniania cudzoziemców
Dla pracodawców oznacza to m.in., że zatrudniając obcokrajowca, nie można mu płacić mniej, niż wynosi krajowa płaca minimalna (w 2009 r. to 1276 zł brutto).
W zależności od rodzaju pracy, istnieje 5 typów zezwoleń na pracę dla obcokrajowców:
1) typ A - dotyczy pracy na podstawie umowy z polskim przedsiębiorcą,
2) typ B - dotyczy pełnienia funkcji w zarządzie firmy,
3) typ C - dotyczy oddelegowania pracownika przez firmę zagraniczną działająca w Polsce w sposób zorganizowany (mającą w naszym kraju np. oddział),
4) typ D - dotyczy oddelegowania pracownika przez firmę zagraniczną działającą w Polsce okazjonalnie,
5) typ E - dotyczy oddelegowania pracownika przez firmę zagraniczną na co najmniej 3 miesiące w innym celu niż typ C i D.
W przypadku polskiego przedsiębiorcy starającego się o zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemca należy złożyć wniosek o zezwolenie typu A.
Wniosek o zezwolenie na zatrudnienie obcokrajowca jest płatny. Opłata wynosi:
• 50 zł - w przypadku zezwolenia na okres do 3 miesięcy,
• 100 zł - w przypadku zezwolenia na okres powyżej 3 miesięcy,
• 200 zł - w przypadku delegacji powierzonej w celu realizacji usługi eksportowej.
Opłata za wniosek o przedłużenie wynosi 50% ceny pierwszego zezwolenia.
Anna Wiśniewska