Pracodawca jest suwerenny w kwestii przyznawania podwyżek swoim pracownikom. Może on więc zadecydować, że zwiększenie wynagrodzenia będzie obowiązywać nie od miesiąca, w którym podjął taką decyzję, ale także za miesiące poprzednie.
Obecni pracownicy
Wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za pracę wykonaną (art. 80 k.p.). Ta kodeksowa zasada oznacza, że pracownik otrzymuje wynagrodzenie „z dołu” po wykonaniu określonej pracy. Jeżeli pracodawca chce wypłacić pracownikom podwyżkę pensji z mocą wsteczną, wyrównanie wypłaca za te zakończone miesiące, w których podniósł wynagrodzenie.
Przykład
Pracodawca we wrześniu 2009 r. zadecydował, że 5 pracowników, którzy otrzymują wynagrodzenie minimalne, od maja 2009 r. będzie zarabiać 2000 zł. W związku z tym wyrównanie powinien wypłacić za miesiące od stycznia do sierpnia. We wrześniu zaś pracownicy ci otrzymają „normalną” pensję podwyższoną do 2000 zł.
W związku z tym pracodawca powinien wypłacić wyrównanie w wysokości 2896 zł (2000 zł - 1276 zł = 724 zł x 4 miesiące).
Byli podwładni
Decyzja o podwyższeniu wynagrodzenia z mocą wsteczną powoduje, że takie wyrównanie należy się wszystkim pracownikom, którzy w miesiącach objętych podwyżką świadczyli pracę. Może się zatem okazać, że pracodawca będzie musiał wziąć pod uwagę również byłych pracowników. W wyroku z 23 października 1996 r. (I PRN 94/96) Sąd Najwyższy stwierdził: „...w przypadku przyznania pracownikom podwyżek wynagrodzenia za pracę za okres wsteczny podwyżki te obejmują wszystkich pracowników, którzy w tym okresie wykonywali pracę i nieważne jest pozbawienie takich podwyżek osób, których stosunek pracy został już rozwiązany. Pogląd ten należy podzielić i rozszerzyć na wszystkie przypadki, w których pracownik wykonuje pracę w określonym okresie, a następnie zostają przyznane świadczenia wchodzące w skład szeroko rozumianego wynagrodzenia za pracę. Pominięcie przy przyznaniu takich świadczeń pracowników (byłych pracowników), którzy w tym okresie wykonywali pracę, tylko ze względu na fakt zakończenia stosunku pracy, czy np. fakt dokonania im wypowiedzenia umowy o pracę, należy uznać za sprzeczny z zasadą przysługiwania wynagrodzenia za pracę wykonaną, przysługiwania wynagrodzenia według ilości, rodzaju i jakości pracy, czy zasadą równego traktowania pracowników”.
Dodatkowe świadczenia
W przypadku podwyżki pensji z mocą wsteczną na nowo należy również przeliczyć wypłacone pracownikowi świadczenia dodatkowe.
Sytuacja taka będzie miała miejsce wszędzie tam, gdzie do obliczenia składnika dodatkowego brane pod uwagę jest wynagrodzenie zasadnicze, czyli w przypadku:
• wynagrodzenia chorobowego,
• zasiłków,
• wynagrodzenia urlopowego,
• dodatków do wynagrodzenia, na które wpływ ma wynagrodzenie zasadnicze, np. premii.
Przykład
Pracownik jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym. Jego pensja składa się ze stałej stawki miesięcznej w wysokości 2500 zł. Otrzymuje też pensję regulaminową w wysokości 5-25% wynagrodzenia zasadniczego, uzależnioną od wyniku pracy całego zespołu. Wyniosła ona: w maju 370 zł (15%), w czerwcu i lipcu - 425 zł (17%). Pracownik udał się na urlop na cały sierpień, tj. 168 godzin - 8 godzin za dzień wolny za 15 sierpnia, który przypadał 14 sierpnia, tj. 160 godzin urlopu. Łącznie w okresie maj-lipiec do przepracowania przypadało 512 godzin.
W celu obliczenia wynagrodzenia za czas urlopu tego pracownika należy ustalić wysokość zmiennego składnika wynagrodzenia:
• zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc uwzględnia się w podstawie wynagrodzenia urlopowego w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc wykorzystywania urlopu:
375 zł + 425 zł + 425 zł = 1225 zł,
• następnie sumę dzieli się przez liczbę godzin pracy, za które pracownikowi przysługiwała ta premia:
1225 zł : 512 godz. = 2,39 zł,
• otrzymaną w ten sposób stawkę godzinową wynikającą ze zmiennych składników wynagrodzenia należy pomnożyć przez liczbę godzin wykorzystanego przez pracownika urlopu:
2,39 zł x 160 godz. = 382,40 zł,.
A zatem wynagrodzenie za sierpień powinno wynieść:
2500 zł + 382,40 zł = 2882,40 zł.
Pracodawca w październiku postanowił jednak zwiększyć wynagrodzenie pracownika do 2800 zł. Ustalił również, że taka podwyżka obowiązuje z mocą wsteczną od marca 2009 r. W związku z tym za miesiące od marca do września pracownikowi przysługuje wyrównanie wynagrodzenia w wysokości 300 zł x 6 (bez sierpnia, ponieważ dla niego będzie liczone osobno wynagrodzenie urlopowe) = 1800 zł. Dodatkowo należy również na nowo przeliczyć przysługujące w tym okresie pracownikowi premie oraz wynagrodzenie urlopowe.
W tych miesiącach pracownikowi wypłacono premie w wysokości:
- w marcu i kwietniu po 575 zł (25%),
- w maju 375 zł (15%),
- w czerwcu i lipcu po 425 zł (17%),
- w sierpniu 382,40 zł (15,30%),
- we wrześniu i październiku po 375 zł (12%).
Należy ponownie przeliczyć wszystkie premie:
- w marcu i kwietniu premia wynosiła 25%, czyli po podwyżce 700 zł za każdy miesiąc,
- w maju 15%, tj. po podwyżce 420 zł,
- w czerwcu i lipcu po 17%, tj. 476 zł,
- w sierpniu 15,30%, tj. 428,40 zł,
- we wrześniu i październiku także po 15%, tj. po 420 zł.
Premie za okres od marca do września pracodawca wypłacił w wysokości: 3507,40 zł, a zgodnie ze wsteczną podwyżką powinien wypłacić w wysokości: 4040,40 zł. W związku z tym z tytułu premii pracodawca musi wypłacić wyrównanie w wysokości 533 zł.
Dodatkowo pracodawca musi na nowo przeliczyć wynagrodzenie urlopowe wypłacone pracownikowi. W tym celu zmienne składniki wynagrodzenia za 3 miesiące poprzedzające miesiąc wykorzystywania urlopu należy podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w tych miesiącach i taką godzinową stawkę pomnożyć przez liczbę godzin urlopowych:
• 420 zł + 476 zł + 476 zł = 1372 zł,
• 1372 zł : 512 godz. = 2,68 zł,
• 2,68 zł x 160 godz. = 428,80 zł.
A zatem wynagrodzenie za sierpień powinno wynieść:
2800 zł + 428,80 zł = 3228,80 zł, a więc pracownik musi za sierpień wypłacić dodatkowo wyrównanie w wysokości: 346,40 zł.
Katarzyna Tomaszewska
Podstawa prawna:
• art. 183a, 183c, 78, 80 Kodeksu pracy,
• § 7-9 rozporządzenia MPiPS z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.),
• wyrok Sądu Najwyższego z 23 października 1996 r. (I PRN 94/96, OSNP 1997/8/131).