Pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników, w szczególności przez organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, oraz przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów, a także zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Pomimo że pracodawca realizuje ciążący na nim obowiązek z udziałem służby bhp pełniącej funkcje doradcze i kontrolne, odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie zawsze ponosi pracodawca.
Zasady tworzenia służby
Zasady tworzenia, organizacji, uprawnień i działania służby bezpieczeństwa i higieny pracy określają art. 23711 k.p. oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy.
W świetle argumentacji zawartej w uzasadnieniu wyroku NSA z 13 października 2006 r. (I OSK 263/06) pracodawcy zatrudniający więcej niż 100 pracowników mają obowiązek utworzenia służby bhp i zatrudnienia pracownika/ów tej służby (art. 23711 § 1 k.p.). Niedopuszczalne jest natomiast powierzanie w takich zakładach wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy ani pracownikom zatrudnionym przy innej pracy.
Na podstawie powyższego wyroku obowiązek utworzenia służby bhp posiadają:
• pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników, który tworzy służbę bhp przez zatrudnienie odpowiedniej liczby pracowników, i tak:
- pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy,
- pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników,
• pracodawca zatrudniający do 100 pracowników, który może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp:
- pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, spełniającemu wymagania kwalifikacyjne w zakresie wykształcenia (technik bezpieczeństwa i higieny pracy, wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy),
- w przypadku braku kompetentnych pracowników specjaliście spoza zakładu pracy posiadającemu wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp.
WaŻne!
Przypadki powierzenia zadań służby bhp u pracodawcy zatrudniającego więcej niż 100 pracowników specjalistom zatrudnionym przy innej pracy mogą być traktowane jako istotne naruszenie przepisów bhp.
Zadania służby bhp może wykonywać pracodawca (samodzielnie), jeżeli legitymuje się ukończonym szkoleniem niezbędnym do wykonywania zadań służby bhp i zatrudnia do 10 pracowników albo zatrudnia do 20 pracowników i jego przedsiębiorstwo zostało zakwalifikowane do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Służbę bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią wyodrębnione komórki organizacyjne jedno- lub wieloosobowe, podlegające bezpośrednio pracodawcy. Liczbę pracowników służby bhp z uwzględnieniem powyższych zasad ustala pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy. W przypadku przedsiębiorstwa mającego w swojej strukturze wiele oddziałów można uznać, że zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pracodawcy takiej liczby niepełnoetatowych pracowników służby bhp, która po zsumowaniu jest nie niższa niż wynikająca z odpowiedniego przepisu rozporządzenia, nie narusza przepisu.
Powierzenie zadań służby bhp
Nie ma przeszkód, aby u pracodawcy zatrudniającego do 100 pracowników zadania służby bhp wykonywał pracownik zatrudniony przy innej pracy spełniający wymagania kwalifikacyjne w zakresie wykształcenia.
Ustawodawca dał pracodawcy pełną dowolność ustalenia wymiaru czasu pracy, w którym powierzy pracownikowi wykonywanie obowiązków tej służby. Powierzenie przez pracodawcę wykonywania zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy może nastąpić w drodze np. sporządzenia aneksu do umowy o pracę - zawarcia odrębnej (dodatkowej) umowy o pracę.
Powierzenie dodatkowo pracy na stanowisku pracownika służby bhp należy traktować jako zlecenie wykonywania pracy rodzajowo różnej od pracy na zajmowanym stanowisku pracy. Oznacza to, że dodatkowa praca na tym stanowisku (niezależnie od tego, czy zatrudnienie na tym stanowisku będzie w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy) nie jest traktowana za wykonywaną w godzinach nadliczbowych, nawet wtedy gdy łączny wymiar zatrudnienia na obydwu stanowiskach pracy przekroczy wymiar określony w art. 129 k.p. - 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Konsekwencją powierzenia wykonywania zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy jest zwykle odrębność podległości służbowej z dotychczas zawartego stosunku pracy i przyjęcia dodatkowych obowiązków związanych z wykonywaniem zadań służby bhp. Pracownik, któremu powierzono obok innych czynności zadania służby bhp, w zakresie ich wykonywania podlega pracodawcy, a nie bezpośredniemu przełożonemu. Natomiast u pracodawcy będącego jednostką organizacyjną podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
W przypadku braku kompetentnych pracowników dopuszczona została możliwość powierzenia wykonywania zadań tej służby specjaliście spoza zakładu pracy posiadającemu wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp.
Jan Pióro
Podstawa prawna:
• art. 129, 23711 Kodeksu pracy,
• rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704 ze zm.),
• wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 października 2006 r. (I OSK 263/06, niepubl.).