W ubiegłym roku pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogli korzystać z pomocy w formie dofinansowania do wynagrodzeń i refundacji składek na ubezpieczenia społeczne pracowników niepełnosprawnych. Te dwie formy wsparcia stanowiły rekompensatę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Zmiany wprowadzone nowelizacją zastąpiły dotychczasową pomoc jedną formą pomocy, jaką jest dofinansowanie do wynagrodzeń (subsydium płacowe).
Od 1 stycznia pracodawca może ubiegać się o pomoc w formie:
• dofinansowania do wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników oraz
• refundacji dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych.
Kto może uzyskać dofinansowanie
Podmiotami uprawnionymi do ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych są:
• pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 proc.,
• pracodawcy zatrudniający w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników.
Dofinansowanie nie przysługuje pracodawcom:
• zatrudniającym w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy co najmniej 25 pracowników i nieosiągającym wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 proc.,
• posiadającym zaległości w zobowiązaniach wobec Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przekraczające 100 zł,
• na których ciąży obowiązek zwrotu pomocy wynikający z wcześniejszych decyzji Komisji Europejskiej, uznających pomoc za niezgodną z prawem oraz ze wspólnym rynkiem,
• znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej - według kryteriów określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących udzielania pomocy publicznej.
Wysokość pomocy udzielonej lub wypłaconej ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych nie może ponadto skutkować przekroczeniem kwoty 10 mln euro rocznej pomocy na zatrudnienie pracowników niepełnosprawnych u danego pracodawcy.
Na kogo przysługuje wsparcie
Miesięczne dofinansowanie przysługuje na niepełnosprawnych pracowników ujętych w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych, którą prowadzi Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Zgodnie z nowymi przepisami pracodawca otrzyma zatem dofinansowanie na wszystkich pracowników niepełnosprawnych, bez względu na to, czy mają ustalone prawo do emerytury, czy też nie.
Dodatkowo, aby pracodawca mógł uzyskać wsparcie na nowego pracownika niepełnosprawnego zatrudnionego po 1 stycznia 2009 r., jego zatrudnienie musi spowodować wzrost zatrudnienia ogółem u tego pracodawcy oraz wzrost zatrudnienia osób niepełnosprawnych (w porównaniu z przeciętnym zatrudnieniem w okresie poprzedzających 12 miesięcy).
Od tej zasady ustawodawca przewidział jednak wyjątki. Pracodawca otrzyma wsparcie na nowego pracownika - pomimo braku wzrostu zatrudnienia, o którym mowa wyżej - jeżeli zatrudnienie nowego pracownika nastąpiło w wyniku rozwiązania umowy o pracę z innym pracownikiem:
• z przyczyn określonych w art. 52 par. 1 pkt 1 k.p., a więc z uwagi na ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
• za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika,
• na mocy porozumienia stron,
• wskutek przejścia pracownika na rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• z upływem czasu, na który została zawarta umowa o pracę,
• z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania została zawarta.
Pracodawca otrzyma również dofinansowanie, jeśli miejsce pracy nowo zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego powstało w wyniku wygaśnięcia umowy o pracę lub zmniejszenia wymiaru czasu pracy dotychczasowego pracownika - na jego wniosek.
Jaka jest wysokość dofinansowania
Na wysokość dofinansowania mają wpływ następujące czynniki:
• stopień niepełnosprawności pracownika,
• posiadanie schorzeń szczególnych,
• wysokość najniższego wynagrodzenia,
• wysokość kosztów płacy pracownika niepełnosprawnego.
Nowe przepisy zmieniły definicję najniższego wynagrodzenia. Od 1 stycznia 2009 r. przez najniższe wynagrodzenie należy rozumieć minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w styczniu danego roku, a nie - jak dotychczas - minimalne wynagrodzenie z grudnia roku poprzedniego. Ponadto nowelizacja wprowadziła nowe pojęcie, jakim są koszty płacy, które zostały zdefiniowane jako wynagrodzenie brutto oraz finansowane przez pracodawcę obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczone od tego wynagrodzenia i obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
POMOC NA STARYCH ZASADACH
Na starych zasadach (sprzed wejścia w życie nowelizacji) pracodawcy otrzymają jednak refundację składek na ubezpieczenia społeczne opłaconych za grudzień oraz dofinansowanie do wynagrodzeń za grudzień, również w przypadku, gdy wynagrodzenie grudniowe zostanie wypłacone w styczniu 2009 roku.
Mniej niż zakłady pracy chronionej
Na etapie prac nad nowelizacją toczyła się dyskusja na temat roli pracodawców na otwartym i chronionym rynku pracy w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Wprowadzone zmiany zmierzają do zrównania wysokości dofinansowania. Jednak - z uwagi na fakt, że ustawodawca zawiesił na rok zrównanie wysokości dofinansowania dla zakładów pracy chronionej oraz dla otwartego rynku pracy - w 2009 roku pracodawcy z otwartego rynku pracy otrzymają maksymalnie dofinansowanie w wysokości 70 proc. kwot przypadających dla zakładów pracy chronionej, a w przypadku pracowników niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, epilepsję lub niewidomych - 90 proc. kwot przypadających dla zakładów pracy chronionej.
Z tego względu pracodawcy z otwartego rynku pracy mogą otrzymać w bieżącym roku maksymalnie dofinansowanie do wynagrodzeń w wysokości:
• 70 proc. z 160 proc. najniższego wynagrodzenia (co daje kwotę 1429,12 zł) - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
• 70 proc. z 140 proc. najniższego wynagrodzenia (co daje kwotę 1250,48 zł) - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• 70 proc. z 60 proc. najniższego wynagrodzenia (co daje kwotę 535,92 zł) - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Przy pracownikach niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnymi maksymalne dofinansowanie będzie wynosić:
• 90 proc. z (160 proc. + 40 proc.) najniższego wynagrodzenia (co daje kwotę 2296,80 zł) - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
• 90 proc. z (140 proc. + 40 proc.) najniższego wynagrodzenia (co daje kwotę 2067,12 zł) - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• 90 proc. z (60 proc. + 40 proc.) najniższego wynagrodzenia (co daje kwotę 1148,40 zł) - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Od 1 stycznia 2010 r. pracodawca z otwartego rynku pracy będzie mógł uzyskać dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych w takiej samej wysokości jak pracodawca posiadający status zakładu pracy chronionej.
Kwota dofinansowania uzależniona jest jednak także od wysokości wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego. Wysokość dofinansowania nie może przekroczyć 75 proc. kosztów płacy u pracodawców wykonujących działalność gospodarczą oraz 90 proc. kosztów płacy u pozostałych pracodawców.
Nowe przepisy wydłużyły termin na przekazanie przez PFRON kwoty dofinansowania - z 7 do 14 dni (w przypadku nieterminowego przekazania przez PFRON kwoty dofinansowania będą naliczane odsetki, w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych). Zrezygnowano także z obowiązku składania przez pracodawców rocznych rozliczeń uzyskanej pomocy oraz występowania z wnioskiem o przedłużenie okresu wypłacania dofinansowania na kolejne okresy roczne.
Refundacja dodatkowych kosztów
Pracodawca, który zatrudni przez okres co najmniej 36 miesięcy osoby niepełnosprawne bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu, skierowane do pracy przez powiatowy urząd pracy, może ubiegać się o zwrot dodatkowych kosztów:
• adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności,
• adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy,
• zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych, w tym technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności,
• rozpoznania przez służby medycyny pracy potrzeb, o których mowa wyżej.
Zwrot dodatkowych kosztów dotyczy również pracowników, których niepełnosprawność powstała w okresie zatrudnienia u danego pracodawcy. Wyjątek stanowią przypadki, gdy przyczyną powstania niepełnosprawności było zawinione przez pracodawcę lub przez pracownika naruszenie przepisów np. prawa pracy.
Zwrotu dodatkowych kosztów, o których mowa powyżej, dokonuje starosta na podstawie umowy zawartej z pracodawcą. Zwrot może dotyczyć wyłącznie dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Pracodawca może ponadto nadal otrzymać zwrot kosztów zatrudnienia pracowników pomagających niepełnosprawnemu w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy.
PRZYKŁAD
DOFINANSOWANIE ZALEŻY OD KOSZTÓW PŁACY
Pracodawca z otwartego rynku pracy zatrudnia osobę niepełnosprawną z epilepsją (znaczny stopień niepełnosprawności). Maksymalnie może on uzyskać dofinansowanie do wynagrodzenia takiego pracownika w wysokości 2296,80 zł (czyli 90 proc. z 200 proc. najniższego wynagrodzenia, wynoszącego obecnie 1276,00 zł). Wynagrodzenie pracownika wynosi 1,5 tys. zł brutto, a koszty płacy - 1770,90 zł (różne w zależności od przyjętej składki wypadkowej). Ponieważ wysokość dofinansowania nie może przekroczyć 75 proc. kosztów płacy, pracodawca nie otrzyma maksymalnej kwoty dofinansowania, a jedynie 1328,18 zł (czyli 75 proc. kosztów płacy).
MAŁGORZATA TYLEWICZ
doradca prawny Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych, ekspert w dziedzinie pomocy publicznej dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 1, art. 3-5 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 237, poz. 1652).