Długotrwała choroba pracownika może dezorganizować, a nawet znacznie utrudnić pracę. Aby zapewnić sprawne działanie firmie, można zatrudnić pracownika na zastępstwo. Jest to sytuacja przejściowa.
Zgodnie z art. 41 k.p., istnieje zakaz wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi w czasie urlopu wypoczynkowego, a także innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Oznacza to, że pracownikowi przebywającemu na zwolnieniu lekarskim, co do zasady, nie można wypowiedzieć umowy o pracę. Wypowiedzenie w trakcie zwolnienia jest dopuszczalne jedynie w razie likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy (art. 411 § 1 k.p.).
Jeżeli nieobecność pracownika spowodowana niezdolnością do pracy przedłuża się, po stronie pracodawcy pojawia się uprawnienie do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jest możliwe nawet w trakcie korzystania przez pracownika ze zwolnienia lekarskiego (art. 53 k.p.).
Długość okresu ochronnego
Artykuł 53 k.p. uzależnia długość okresu ochronnego przed rozwiązaniem umowy o pracę od stażu pracy u danego pracodawcy, wskazując, iż nie można rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem bez wypowiedzenia przed upływem 3 miesięcy, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy (art. 53 ust. 1 pkt a k.p.). Jeżeli zaś pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy dłużej niż 6 miesięcy bądź niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, wtedy obejmuje on łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (art. 53 ust. 1 pkt b k.p.). Obecnie okres pobierania wynagrodzenia chorobowego wynosi 33 dni (art. 92 k.p.), zaś okres pobierania zasiłku chorobowego wynosi 182 dni, w przypadku gruźlicy - 270 dni. Nie oznacza to jednak, że okres ochronny wynosi 215 dni, gdyż zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy, w trakcie którego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Tak więc pracownik jest chroniony przez 182 dni, w przypadku gruźlicy - 270 dni, oraz 3 miesiące pobierania zasiłku rehabilitacyjnego, jeżeli zostanie mu przyznany.
PRZYKŁAD
Robert A. pracował jako kierowca przez cztery lata. Pewnego dnia poczuł ból w plecach. Początkowo nie zwracał na to uwagi, ale kiedy zdecydował się na wizytę u lekarza, ten natychmiast wystawił mu zwolnienie lekarskie i zlecił wiele badań. Choroba Roberta A. okazała się poważna i z tego tytułu pobierał wynagrodzenie i zasiłek chorobowy przez 182 dni. Po tym okresie Robert A. miał stawić się w pracy. Pracodawca - nie czekając na ten moment - przesłał mu rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, uznając, iż Robert A. nie wróci do pracy. W tym jednak czasie Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał Robertowi A. świadczenie rehabilitacyjne na dwa miesiące, jako osobie, która rokuje nadzieje na odzyskanie zdolności do pracy. Otrzymawszy więc zawiadomienie o rozwiązaniu umowy o pracę w trybie art. 53 k.p., Robert A. odwołał się do sądu pracy, żądając przywrócenia do pracy. Sąd pracy przychylił się do żądania Roberta A.
Przy ustalaniu długości okresu ochronnego przysługującego danemu pracownikowi zostanie wzięty pod uwagę nie tylko zakładowy staż pracy, ale także okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli nastąpiła jego zmiana na zasadach określonych w art. 231 k.p., a także w innych przypadkach, gdy nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez poprzedniego pracodawcę.
Brak zdolności do pracy
Aby pracodawca mógł z pracownikiem rozwiązać umowę o pracę w trybie art. 53 k.p., muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki. Pierwszym warunkiem jest upływ okresu ochronnego dla danego pracownika, drugim zaś nieodzyskanie przez pracownika zdolności do podjęcia pracy na poprzednio zajmowanym stanowisku. Tak więc podstawę do rozwiązania umowy daje jedynie długotrwała niezdolność do pracy, trwająca dłużej niż okres ochronny. Natomiast jeżeli pracownik po upływie powyższych okresów ochronnych stawi się do pracy i zostanie uznany przez zakładowego lekarza medycyny pracy za zdolnego do jej podjęcia, pracodawca nie może rozwiązać umowy bez wypowiedzenia. Przy czym chodzi tu o zdolność do podjęcia tej samej pracy, co do której uprzednio orzeczono niezdolność jej wykonywania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2001 r., sygn. I PKN 357/00).
PRZYKŁAD
Maria J. pracowała w firmie X przez 6 lat. Na wycieczce, w czasie wolnym od pracy doznała skomplikowanego złamania miednicy. Pobierała z tego tytułu zasiłek chorobowy przez 182 dni. Po tym okresie stawiła się w pracy, wyrażając swoją gotowość do jej podjęcia. Pracodawca skierował Marię J. na badania do lekarza zakładowego. Ten jednakże orzekł, iż Maria J. nie może powrócić do pracy na poprzednio zajmowane stanowisko pracy, gdyż w obecnym stanie zdrowia nie może ona wykonywać pracy związanej z podnoszeniem przedmiotów cięższych niż 5 kilogramów. Jako że Maria J. pracowała w magazynie budowlanym, a jej praca związana była z układaniem towaru na półkach i wydawaniem go klientom, pracodawca nie mógł dopuścić jej do pracy na stanowisku poprzednio przez nią zajmowanym. Nie był w stanie zapewnić jej innego odpowiedniego stanowiska, a więc rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika.
Jeżeli więc lekarz zakładowy wyda orzeczenie o braku zdolności do podjęcia pracy na uprzednio zajmowanym stanowisku pracy, pracodawca będzie mógł rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia. Podobnie w sytuacji, gdy zostanie przyznany pracownikowi zasiłek rehabilitacyjny na okres dłuższy niż 3 miesiące. Dopiero upływ 3-miesięcznego okresu pobierania zasiłku rehabilitacyjnego uprawnia pracodawcę do rozwiązania umowy w trybie art. 53 k.p.
W przypadku kiedy pracodawca zdecyduje się rozwiązać umowę o pracę z powodu upływu wskazanych w art. 53 k.p. okresów i nieodzyskania przez pracownika zdolności do pracy, powinien swoje oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę sporządzić na piśmie, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy, a także pouczenie o możliwości odwołania się do sądu pracy (art. 30 § 3 i 4, art. 264 § 2 k.p.). Umowa o pracę rozwiązuje się zaś z chwilą doręczenia pracownikowi takiego pisma.
SŁOWNIK TERMINOLOGICZNY
Zasiłek chorobowy - przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy: w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach; z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego bądź w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych; wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów. Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z podanych wyżej przyczyn - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą - nie dłużej niż przez 270 dni. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku, zasiłek za okres pobytu w szpitalu wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy przypada w okresie ciąży bądź powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów bądź powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Świadczenie rehabilitacyjne - przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie to przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Świadczenie nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów. Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 proc. tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100 proc. tej podstawy.
Katarzyna Wrońska
Podstawa prawna:
ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.zm.).