Z przepisów, które regulują zasady wydania przez ZUS i NFZ pisemnych interpretacji, wynika, że nie każda osoba fizyczna, osoba prawna, czy też jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która ma obowiązek opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, będzie miała prawo wystąpić do tych instytucji z wnioskiem o wydanie takiej interpretacji. Prawo takie będzie przysługiwało wyłącznie przedsiębiorcom, czyli osobom fizycznym (w tym wspólnikom spółki cywilnej), osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Oznacza to, że prawa takiego nie będą mieli ci płatnicy składek, którzy nie mają statusu przedsiębiorców (tj. nie są wpisani do Ewidencji Działalności Gospodarczej lub rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego).
Ograniczony zakres przedmiotowy interpretacji
Ustawa z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 141, poz. 888), zwana dalej ustawą nowelizującą, stanowi, iż przedsiębiorca będzie mógł wystąpić do ZUS i NFZ z żądaniem udzielenia pisemnej interpretacji tylko do tych przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez niego odpowiednio składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne. Przedsiębiorca nie będzie więc mógł skutecznie domagać się od ZUS lub NFZ udzielenia pisemnej interpretacji tych przepisów, z których nie wynika dla niego obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne. Przez pojęcie „przepisy, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne” należy rozumieć te przepisy, które mają wpływ na zakres podmiotowy i przedmiotowy obowiązku opłacania przez przedsiębiorcę składek na przedmiotowe ubezpieczenia.
Jeśli chodzi o ZUS, to nie ulega wątpliwości, że przepisami, z których wynika obowiązek opłacania przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne, są przede wszystkim przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn.zm.). Do tych przepisów należy również zaliczyć przepisy ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 z późn.zm.) w zakresie, w jakim normują zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, a także przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 z późn.zm.). ZUS nie będzie natomiast miał obowiązku wydawania pisemnych interpretacji w zakresie tych przepisów, które regulują prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a więc przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn.zm.), ustawy z 25 czerwca 1999 r. o ubezpieczeniu społecznym w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn.zm.), a także przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy (...) w zakresie, w jakim regulują prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.
NFZ - na wniosek przedsiębiorcy - będzie zaś udzielał pisemnej interpretacji co do przepisów ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135 z późn.zm.). Z tych bowiem przepisów wynika obowiązek przedsiębiorcy opłacania składek na ubezpieczenia zdrowotne.
Wymogi formalne wniosku
Adresowany do ZUS lub NFZ wniosek o wydanie pisemnej interpretacji musi spełniać określone wymogi formalne. Po pierwsze przedsiębiorca jest obowiązany w nim przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe, z uwzględnieniem którego ZUS lub NFZ powinien udzielić pisemnej interpretacji, a także własne stanowisko w sprawie. Należy w tym miejscu zauważyć, że ZUS i NFZ nie będą miały obowiązku wydawania pisemnej interpretacji przepisów ubezpieczeniowych abstrahujących od konkretnego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego.
Niezależnie od wyżej wskazanych wymogów formalnych wniosek o wydanie pisemnej interpretacji powinien zawierać firmę przedsiębiorcy, oznaczenie siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy, numer identyfikacji podatkowej (NIP), numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w Ewidencji Działalności Gospodarczej, adres do korespondencji w przypadku, gdy jest on inny niż adres siedziby albo adres zamieszkania przedsiębiorcy.
Należy przyjąć, że jeżeli złożony w ZUS lub NFZ wniosek o wydanie pisemnej interpretacji nie będzie spełniał wcześniej przedstawionych wymogów formalnych, to ZUS lub NFZ powinien wezwać przedsiębiorcę - w trybie art. 64 § 2 ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn.zm.), zwanej dalej „k.p.a.” - do usunięcia braków formalnych w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania.
Jeżeli wniosek o wydanie pisemnej interpretacji jest składany przez pełnomocnika przedsiębiorcy należy do niego dołączyć dokument, z którego wynika umocowanie tego pełnomocnika do reprezentowania w tej sprawie przedsiębiorcy przed ZUS lub NFZ. Przedsiębiorcy - osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej do wniosku powinni dołączyć dokument, z którego wynika umocowanie osób podpisanych pod tym wnioskiem do ich reprezentowania (np. odpis z Krajowego Rejestru Sądowego).
Opłata za pisemną interpretację
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku interpretacji podatkowych, również ZUS lub NFZ nie będzie udzielał pisemnych interpretacji nieodpłatnie. Od wniosku o wydanie pisemnej interpretacji przedsiębiorca będzie musiał uiścić opłatę w wysokości 40 zł. Przedmiotowa opłata powinna być wniesiona, w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku, na rachunek bankowy wskazany przez ZUS lub NFZ.
Należy przy tym pamiętać, że jeżeli w jednym wniosku przedsiębiorca wystąpi o udzielenie pisemnej interpretacji w odniesieniu do dwóch lub więcej stanów faktycznych bądź zdarzeń przyszłych, to należna będzie opłata odrębnie od każdego stanu lub zdarzenia. Z uwagi na to, że termin do wydania pisemnej interpretacji przez ZUS lub NFZ rozpoczyna swój bieg dopiero od dnia otrzymania przez te instytucje kompletnego i opłaconego wniosku przedsiębiorcy, w interesie przedsiębiorcy leży dołączenie do tego wniosku dowodu uiszczenia należnej opłaty.
W przypadku gdy przedsiębiorca nie uiści opłaty wyżej wskazanym terminie, ZUS lub NFZ pozostawi jego wniosek o wydanie pisemnej interpretacji bez rozpatrzenia.
Pisemna interpretacja w formie decyzji
ZUS i NFZ będę udzielały pisemnych interpretacji w drodze decyzji. Decyzja taka powinna zawierać wskazanie prawidłowego stanowiska w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym oraz pouczeniem o prawie wniesienia środka zaskarżenia. Ponadto decyzja w sprawie interpretacji przepisów ubezpieczeniowych powinna zawierać elementy wskazane w art. 107 k.p.a.
Co istotne, przedsiębiorca niezadowolony z wydanej przez ZUS decyzji w sprawie interpretacji przepisów regulujących obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne będzie mógł - za pośrednictwem właściwej jednostki organizacyjnej ZUS - wnieść od niej odwołanie do właściwego sądu okręgowego, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia. Zaskarżeniu będzie również podlegała również decyzja NFZ w sprawie interpretacji przepisów, z których wynika obowiązek przedsiębiorcy do opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Termin na wydanie interpretacji
Zarówno ZUS, jak i NFZ, będą miały obowiązek wydania pisemnej interpretacji bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania kompletnego i opłaconego wniosku przedsiębiorcy. Uchybienie temu terminowi przez ZUS lub NFZ pociąga za sobą istotne konsekwencje prawne. Niewydanie interpretacji w tym terminie sprawi bowiem, że będzie uznawało się, że została wydana interpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska przedsiębiorcy przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji. Należy przyjąć, że taki stan będzie pociągał za sobą takie skutki prawne (np. związane interpretacją ZUS lub NFZ) jak pisemna interpretacja wydana przez ZUS lub NFZ z zachowaniem terminu.
Skutki prawne interpretacji
Przedsiębiorca nie będzie związany udzieloną przez ZUS lub NFZ interpretacją i na własną odpowiedzialność będzie mógł nie zastosować się do niej. Jeżeli jednak zastosuje się do omawianej interpretacji, to nie będzie można go obciążyć jakimikolwiek sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Oznacza to, że jeżeli np. ZUS zmieni swoją decyzję w sprawie interpretacji przepisów ubezpieczeniowych, do której stosując się przedsiębiorca nie opłacił składek na ubezpieczenia społeczne, to nie będzie można obciążyć tego przedsiębiorcy odsetkami za zwłokę, wymierzyć mu dodatkowej opłaty w wysokości 100 proc. nieopłaconych składek, czy też grzywny w wysokości do 5000 zł.
Interpretacja będzie natomiast wiążąca dla ZUS i NFZ, a co za tym idzie, dopóki dopóty interpretacja nie zostanie zmieniona - zgodnie z obowiązującymi przepisami - instytucje te będę miały obowiązek stosować się do nich. ZUS i NFZ będą mogły zmieniać decyzje w sprawie interpretacji przepisów ubezpieczeniowych wyłącznie w drodze wznowienia postępowania, z wyjątkiem przypadku, gdy w wyniku wydania interpretacji nastąpiły nieodwracalne skutki prawnej. Należy przyjąć, że ZUS i NFZ będę mogły wznowić postępowanie administracyjne, w którym została wydana decyzja w sprawie interpretacji przepisów ubezpieczeniowych, jeżeli będzie zachodziła jedna z przyczyn wymienionych w art. 145 § 1 k.p.a. (np. decyzja w sprawie interpretacji przepisów ubezpieczeniowych została wydana w wyniku przestępstwa).
Piotr Kostrzewa
Podstawa prawna:
ustawa z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 141, poz. 888).