Ustalenia dokonane podczas kontroli dokumentowane są w protokole kontroli, który musi zostać podpisany przez inspektora pracy. Pracodawca natomiast sam decyduje, czy podpisze protokół.
Jeżeli pracodawca nie zgadza się z zawartymi w nim ustaleniami, może wnieść zastrzeżenia w ciągu 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. Obowiązkiem inspektora jest zbadanie tych zastrzeżeń, a gdy okażą się one zasadne - zmiana lub uzupełnienie protokołu.
W przypadku gdy inspektor nie potwierdzi zasadności zastrzeżeń, o czym umieści stosowną adnotację w protokole, ponownie przedstawi protokół do podpisania. Wówczas pracodawca decyduje, czy podpisze protokół. Należy jednak pamiętać, że fakt niepodpisania protokołu nie jest przeszkodą do zastosowania przez inspektora środków prawnych. Druk protokołu zawiera pouczenie o prawie i terminie wniesienia zastrzeżeń oraz skutkach niepodpisania protokołu.
Świadek incognito
Gdy zachodzi obawa, że udzielenie inspektorowi pracy informacji mogłoby narazić pracownika na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut ze strony pracodawcy, inspektor pracy może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości tego pracownika lub osoby, w tym jej danych osobowych.
Uzyskując w czasie przesłuchania informację o tym, że taka obawa istnieje, inspektor zamieszcza ją w protokole przesłuchania i na tej podstawie wydaje postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości pracownika lub osoby, w tym jej danych osobowych. Konsekwencją wydania postanowienia jest wyłączenie protokołu przesłuchania świadka z akt kontroli i nadanie klauzuli „poufne”. Protokół przesłuchania świadka incognito nie jest udostępniany podmiotowi kontrolowanemu.
Z wniosku o wydanie postanowienia i samego postanowienia sporządzane są uwierzytelnione odpisy. Pomija się w nich wszystkie informacje, które mogłyby ułatwić rozpoznanie osoby ujawniającej informacje załączane do protokołu pokontrolnego.
Postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka incognito należy doręczyć podmiotowi kontrolowanemu w dniu przedstawienia protokołu z kontroli.
Na postanowienie w sprawie zachowania w tajemnicy danych osobowych pracodawcy przysługuje zażalenie, które należy złożyć w terminie 3 dni od dnia doręczenia postanowienia. Zażalenie na postanowienie inspektora pracy rozpoznaje okręgowy inspektor pracy.
Należy przyjąć, że w przypadku gdy termin wniesienia zażalenia upłynął bądź gdy okręgowy inspektor pracy po rozpatrzeniu zażalenia postanowienie utrzymał w mocy, inspektor pracy może stosować środki prawne dotyczące ustaleń dokonanych na podstawie przesłuchania świadka, którego dane osobowe zachowano w tajemnicy. W sytuacji gdy okręgowy inspektor pracy uwzględni zażalenie podmiotu kontrolowanego, protokół przesłuchania świadka podlega zniszczeniu, a inspektor pracy zamieszcza w protokole z kontroli (egzemplarzu, którym dysponuje inspektor, oraz egzemplarzu, którym dysponuje pracodawca) wzmiankę o zniszczeniu protokołu, którego dotyczy uchylone postanowienie.
Środki prawne stosowane przez inspektorów pracy
Na podstawie ustaleń udokumentowanych w protokole kontroli inspektor pracy stosuje środki prawne.
W zależności od rodzaju naruszeń przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, inspektor ma prawo:
• wydawać nakazy (usunięcia uchybień, wstrzymania prac lub działalności, skierowania do innych prac, wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń, zakazu wykonywania pracy lub prowadzenia działalności, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju, ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, wypłacenia wynagrodzenia lub innego należnego pracownikom świadczenia),
• skierować wystąpienie,
• wnieść do sądu pracy pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy,
• nałożyć w drodze mandatu grzywnę za popełnienie wykroczenia przeciwko prawom pracowników lub skierować wniosek o ukaranie do sądu grodzkiego,
• wszcząć administracyjne postępowanie egzekucyjne w celu przymuszenia do wykonania wydanych nakazów.
Nakazy wydane przez inspektora pracy
Adresatem nakazów będących decyzjami administracyjnymi jest pracodawca w rozumieniu art. 3 k.p., czyli jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników, bądź jednostka organizująca pracę w ramach prac społecznie użytecznych, niezależnie od tego, czy ma status pracodawcy czy też nie. Oznacza to, że inspektor pracy kieruje nakazy np. nie do „prezesa zarządu spółki XYZ”, lecz do „spółki XYZ”. Pracodawcą jest spółka, a nie kierująca nią i reprezentująca na zewnątrz osoba.
Nakazy wydawane są w formie decyzji pisemnych, ustnych lub wpisu do dziennika budowy, a ich celem jest usunięcie naruszeń dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zagrożeń życia i zdrowia pracowników. Od decyzji inspektora pracy wydanej w formie pisemnej lub stanowiącej wpis do dziennika budowy podmiotowi kontrolowanemu przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem inspektora, który wydał decyzję w terminie 7 dni od daty jej otrzymania.
Gdy inspektor wyznaczył termin na wykonanie nakazu i terminu tego nie da się dotrzymać, pracodawca może wystąpić o zmianę terminu jego wykonania. Pracodawca jest obowiązany do informowania inspektora o wykonaniu decyzji po upływie terminu ich realizacji. Konsekwencją niewykonania decyzji inspektora pracy jest wszczęcie egzekucji administracyjnej służącej przymuszeniu do ich wykonania za pomocą nakładanych wielokrotnie grzywien.
Wystąpienia
Do pracodawcy kierowane są także wystąpienia zawierające wnioski o usunięcie stwierdzonych naruszeń prawa pracy bądź o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób, które je spowodowały. Wystąpienia mogą regulować sprawy z zakresu prawa pracy (w tym bezpieczeństwa i higieny pracy), które nie mogą być przedmiotem decyzji administracyjnych (nakazów).
Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy
Inspektor pracy uprawniony jest również do skierowania przeciwko pracodawcy pozwu o ustalenie istnienia stosunku pracy w przypadku, gdy bezprawnie zawarł on umowę cywilnoprawną (zlecenia, o dzieło).
Adrianna Jasińska-Cichoń
radca prawny