Jeśli prowadzący działalność gospodarczą wykonuje równocześnie umowę zlecenia albo inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, skutki mogą być następujące:
• gdy umowa zlecenia jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, tzn. przedmiot prowadzonej działalności jest taki sam jak przedmiot wykonywanej umowy zlecenia i dla celów podatkowych przychód z umowy jest traktowany jako przychód z działalności - wówczas umowa ta nie jest traktowana jako odrębny tytuł do ubezpieczeń (jedynym tytułem do ubezpieczeń jest prowadzona działalność, a z umowy zlecenia nie powinny być odprowadzane żadne składki),
• gdy umowa zlecenia jest wykonywana obok prowadzonej działalności gospodarczej, czyli przedmiot umowy jest inny niż przedmiot prowadzonej działalności gospodarczej i w zakresie podatkowym stanowi odrębne źródło przychodów - występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń (umowa zlecenia jest wówczas odrębnym tytułem do ubezpieczeń).
PRZYKŁAD
PRAWO WYBORU TYTUŁU UBEZPIECZENIA
Grzegorz T. od 1 kwietnia 2008 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Składki na ubezpieczenia społeczne opłaca od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, tj. 337,80 zł, gdyż spełnia wszystkie przesłanki do skorzystania z preferencyjnej podstawy wymiaru. Od 2 lipca 2008 r. wykonuje jednocześnie umowę zlecenia z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 400 zł wypłaconym ostatniego dnia danego miesiąca. Przedmiot umowy jest inny niż przedmiot prowadzonej działalności. Od 2 lipca 2008 r. Grzegorz T. obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym może podlegać w dalszym ciągu z działalności albo jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń wybrać umowę zlecenia. Wówczas z działalności obowiązkowa będzie tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD
OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIA Z DZIAŁALNOŚCI
Dariusz K. od stycznia 2004 r., na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, prowadzi działalność gospodarczą. Od 1 do 30 czerwca 2008 r. był jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy zlecenia. 30 czerwca otrzymał wynagrodzenie z umowy zlecenia w wysokości 1,5 tys. zł. W związku z tym, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy zlecenia była niższa niż obowiązująca go minimalna podstawa wymiaru składek z działalności - za czerwiec wynosiła 1790,39 zł. Dariusz K. musiał podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z działalności. Z umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe były dla niego dobrowolne. Oczywiście zarówno z działalności, jak i umowy zlecenia obowiązkowo podlegał on ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Ubezpieczenia przy zbiegu tytułów
Osoba prowadząca działalność gospodarczą, która równocześnie wykonuje umowę zlecenia lub inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z działalności, jeżeli z umowy zlecenia podstawa wymiaru składek, na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a więc wypłacone w danym miesiącu wynagrodzenie) jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą.
Najniższa podstawa wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą wynosi 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. W lipcu i sierpniu 2008 roku nie może być niższa niż 1790,39 zł. Natomiast dla osób, które spełniają wszystkie przesłanki do skorzystania z preferencyjnej podstawy wymiaru składek, podstawa wynosi 30 proc. minimalnego wynagrodzenia w 2008 roku, czyli 337,80 zł.
Umowa zlecenia może więc zostać wybrana jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń tylko wówczas, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest równa co najmniej minimalnej podstawie z działalności. Gdy podstawa ta jest niższa, istnieje obowiązek ubezpieczeń z działalności, a z umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne (obowiązkowa jest składka na ubezpieczenie zdrowotne). Zasady te dotyczą również osób mających ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Powyższe ograniczenie dotyczące możliwości wyboru tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń ma zastosowanie tylko do osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy o działalności gospodarczej oraz innych przepisów szczególnych. Nie ma natomiast zastosowania do wspólników spółek jawnych, komandytowych, partnerskich oraz jednoosobowego wspólnika spółki z o.o. Wobec tego wspólnik spółki jawnej, a także pozostali wspólnicy spółek wymienionych wyżej, którzy wykonują równocześnie umowę zlecenia, mają prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń bez względu na wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego z umowy zlecenia.
Sytuacja dorabiających emerytów i rencistów
Powyższe zasady dotyczące opłacania składek w przypadku równoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej i wykonywania umowę zlecenia nie dotyczą osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty (innej niż renta z tytułu niezdolności do pracy). Emeryt, a także uprawniony do renty rodzinnej czy też rencista mundurowy, który wykonuje umowę zlecenia i prowadzi działalność gospodarczą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega wyłącznie z umowy zlecenia (bez względu na wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia), a z działalności ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne. Z działalności obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Przeanalizujmy powyższe na podstawie następującego stanu faktycznego: emeryt od 1 czerwca 2007 r. wykonuje umowę zlecenia z wynagrodzeniem w wysokości 200 zł miesięcznie. Umowa ta stanowi dla niego tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Od lipca 2008 r. wykonując w dalszym ciągu umowę zlecenia emeryt rozpoczął jednocześnie prowadzenie działalności gospodarczej. Z działalności tej ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne, a obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Umowa o dzieło albo agencyjna
Umowa o dzieło nie stanowi tytułu do ubezpieczeń. Wobec tego osoba prowadząca działalność gospodarczą, która równocześnie osiąga przychody z umów o dzieło, obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu podlega wyłącznie z działalności. Od umowy o dzieło nie powinny być opłacane żadne składki.
Aktualnie umowa agencyjna może być zawarta tylko przez przedsiębiorcę. Polega ona na stałym pośredniczeniu, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz lub w imieniu dającego zlecenie przedsiębiorcy. Jest to więc umowa zawierana przez dwa podmioty gospodarcze. Z uwagi na to, że otrzymywane wynagrodzenie jest przychodem z działalności gospodarczej, tytułem do ubezpieczeń jest działalność gospodarcza.
PRZYKŁAD
SKUTKI OBNIŻENIA WYNAGRODZENIA ZE ZLECENIA
Magda D. od stycznia 2000 r. prowadzi działalność gospodarczą. Od 1 czerwca 2008 r. równocześnie wykonuje umowę zlecenia. W zawartej umowie zlecenia odpłatność została ustalona w wysokości 2 tys. zł miesięcznie. Jednak w czerwcu zleceniodawca wypłacił Magdzie D. wynagrodzenie w wysokości 1,3 tys. zł. Z uwagi na obniżenie wynagrodzenia z umowy zlecenia Maga D. w czerwcu musi obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom społecznym z działalności, gdyż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy zlecenia (1,3 tys. zł) jest niższa od minimalnej podstawy z działalności, jaka ją obowiązuje (1790,39 zł).
PRZYKŁAD
PROWADZENIE SPÓŁKI JAWNEJ I ZAWARCIE UMOWY ZLECENIA
Zbigniew P. od stycznia 2008 r. jest wspólnikiem w spółce jawnej i z tego tytułu opłaca składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. Od 1 do 31 lipca 2008 r. wykonuje on równocześnie umowę zlecenia. Z umowy tej otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1 tys. zł. W lipcu może on w dalszym ciągu podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako wspólnik spółki jawnej albo też zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i wybrać umowę zlecenia. Wspólnik spółki jawnej, który wykonuje równocześnie umowę zlecenia, ma bowiem prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń, bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego z umowy zlecenia.
MICHAŁ JAROSIK
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 6, art. 9, art. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).