Nagroda jubileuszowa stanowi szczególny przywilej płacowy niektórych grup pracowników. Nie ma ona charakteru powszechnego. Przysługuje bowiem tylko tym pracownikom, dla których świadczenie to przewidziano w normach branżowych lub w przepisach zakładowych.
Decyzja pracodawcy
Pracownicy mogą otrzymać nagrodę jubileuszową jedynie wtedy, gdy wynika to z obowiązujących u danego pracodawcy przepisów płacowych. W szczególności może to wynikać z przepisów ustawowych dotyczących poszczególnych grup zawodowych (np. urzędników państwowych czy pracowników samorządowych) lub też z układów zbiorowych pracy czy regulaminów wynagradzania. Uprawnienie takie można również przyznać pracownikowi w indywidualnej umowie o pracę, przy czym, jeśli brak jest ustaw szczególnych, pracodawcy w układach zbiorowych czy regulaminach wynagradzania mogą w swobodny sposób ustalać warunki, od których zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej oraz sposób obliczania stażu pracy potrzebnego do jej uzyskania.
Pracodawca może zatem przyjąć, że prawo do nagrody jubileuszowej będzie zależeć od ogólnego stażu pracy pracownika lub też ustalić, że np. tylko praca w konkretnym zakładzie lub branży jest uwzględniana dla obliczania okresu wymaganego dla otrzymania nagrody jubileuszowej. Również wysokość nagrody jubileuszowej zależy w takim przypadku od ustaleń stron. Jeżeli układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania nie określają tej kwestii w odmienny sposób, wówczas do obliczania okresów zatrudnienia potrzebnych dla ustalenia prawa do nagrody jubileuszowej stosuje się przepisy zarządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (MP nr 44, poz. 358). Stanowią one jednak jedynie normy pomocnicze dla ustalenia stażu potrzebnego do uzyskania nagrody jubileuszowej, jeśli nie zostały one określone w przepisach wewnątrzzakładowych.
Zarządzenie nie przewiduje możliwości doliczania do stażu pracy okresu prowadzenia działalności gospodarczej. Brak jest także innych, powszechnie obowiązujących przepisów zobowiązujących pracodawców do wliczania okresów prowadzenia działalności gospodarczej ich pracowników do okresu wymaganego do nabycia nagrody jubileuszowej. Zasadniczo więc pracodawcy nie mają obowiązku przy ustalaniu uprawnień do nagrody jubileuszowej wliczania okresów prowadzenia przez ich pracowników działalności gospodarczej.
PRZYKŁAD
WAŻNE PRZEPISY WEWNĄTRZZAKŁADOWE
Pracodawca przy ustalaniu prawa pracownika do nagrody jubileuszowej za 20 lat pracy, uwzględnił okres pięciu lat prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Pracownik po nawiązaniu umowy o pracę z innym pracodawcą i przepracowaniu u niego pięciu lat wystąpił o przyznanie mu nagrody jubileuszowej za 25 lat pracy. Gdy pracodawca odmówił, twierdząc, że nie ma on 25-letniego stażu pracy, pracownik wystąpił z pozwem do sądu pracy. Zażądał zasądzenia na jego rzecz nagrody jubileuszowej przewidzianej za okres 25 lat pracy. Sąd jednak oddalił jego powództwo, gdyż przepisy obowiązujące u jego aktualnego pracodawcy nie przewidywały możliwości zaliczania do okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej okres prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
PRZYKŁAD
BEZ PRAWA DO NAGRODY
Przed zatrudnieniem u obecnego pracodawcy pracownik prowadził przez 10 lat własną działalność gospodarczą. Regulamin wynagradzania w firmie przewidywał nagrodę jubileuszową po 15 latach pracy. Pracownik po przepracowaniu pięciu lat zwrócił się do pracodawcy o wypłatę tej nagrody. Praodawca odmówił, wówczas pracownik wniósł pozew o jej wypłatę. Sąd ustalił, że układ zbiorowy pracy obowiązujący u pracodawcy nie zawiera żadnych regulacji dotyczących wliczania okresów prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy. Z tego powodu oddalił powództwo.
Przepisy zakładowe
Jednakże pracodawcy mogą w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach przewidzieć taką możliwość. Na przykład mogą ustalić, że do okresu wymaganego do nabycia nagrody jubileuszowej wlicza się wszelkie okresy działalności zarobkowej pracowników, w tym także prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Takie przepisy byłyby wówczas obowiązujące dla pracodawców z mocy art. 9 k.p., ponieważ postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych, jak również regulaminów i statutów mają pierwszeństwo zastosowania, jeżeli nie są mniej korzystne dla pracowników niż przepisy kodeksu pracy, innych ustaw i aktów wykonawczych. Zdaniem Sądu Najwyższego (postanowienie z 27 lutego 2003 r., I PK 361/2002, LexPolonica nr 362450) akt normatywny hierarchicznie niższy, lecz korzystniejszy dla pracownika, ma w prawie pracy pierwszeństwo zastosowania przed aktami hierarchicznie wyższymi.
Warto również zaznaczyć, że jeśli poprzedni pracodawca doliczył do okresu wymaganego do nabycia nagrody jubileuszowej okres prowadzenia działalności gospodarczej, to kolejny pracodawca nie jest tym związany. Stosuje on bowiem obowiązujące u niego przepisy płacowe. Jeżeli więc obowiązujące u niego przepisy nie zobowiązują go do wliczania okresów prowadzenia działalności gospodarczej przy ustalaniu prawa do nagrody jubileuszowej, to pracownik nie może skutecznie żądać wliczenia ich na tej podstawie, że poprzedni pracodawca tak uczynił.
Przejęcie zakładu pracy
Nieco inaczej wyglądałaby natomiast sytuacja w razie przejęcia zakładu pracy przez nowego pracodawcę w trybie art. 231par. 1 k.p. W myśl bowiem tego przepisu w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w istniejących już stosunkach pracy. Oznacza to, że w razie przejęcia zakładu pracy nowego pracodawcę obowiązuje dotychczasowa treść istniejących stosunków pracy. Tym samym wiążą go dotychczasowe warunki pracy i płacy, niezależnie od tego, czy źródłem uprawnień pracowników były przepisy ustawowe, czy postanowienia układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub umów o pracę. Dotychczasowa treść stosunków pracy nie ulega więc zmianie, również w zakresie nabycia prawa do nagrody jubileuszowej. Uprawnienia te, wynikające dotychczas np. z układu zbiorowego pracy lub zakładowego porozumienia płacowego, po przejęciu stają się bowiem treścią umowy o pracę. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 września 1995 r. (I PRN 60/95, OSN 1996/7/100).
PRZYKŁAD
WYPŁATA NAGRODY PRZEZ NOWEGO PRACODAWCĘ
Pracownica była zatrudniona w zakładzie chemicznym, w którym obowiązywał układ zbiorowy pracy przewidujący prawo do nagrody jubileuszowej dla pracowników po 20 latach pracy lub innej działalności zarobkowej. Zakład chemiczny został przejęty przez spółkę X, która stała się pracodawcą tej pracownicy. Pracownica zwróciła się do nowego pracodawcy o wypłatę nagrody jubileuszowej, wskazując, że przepracowała w zakładzie chemicznym 17 lat, a wcześniej przez trzy lata prowadziła własną działalność gospodarczą. Pracodawca odmówił jej jednak wypłaty tej nagrody, stwierdzając, że obowiązujący u niego regulamin wynagradzania w ogóle nie przewiduje uprawnienia do nagrody jubileuszowej. Pracownica wniosła wówczas pozew do sądu pracy, żądając zasądzenia tej nagrody. Sąd uwzględnił jej powództwo, zasądzając należną jej nagrodę jubileuszową od nowego pracodawcy.
RYSZARD SADLIK
sędzia orzekający w Sądzie Okręgowym w Kielcach
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 9, art. 105 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).