Tak, pracodawca może przeprowadzić taką kontrolę. Wynika to z ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.). Zgodnie z art. 68 ust. 1 tej ustawy do przeprowadzenia kontroli upoważnieni są płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do tego ubezpieczenia powyżej 20 ubezpieczonych oraz ZUS. Kontrola może dotyczyć bądź sprawdzenia prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy bądź formalnego sprawdzenia zaświadczenia lekarskiego, tj. sprawdzenia, czy zaświadczenie nie zostało sfałszowane lub czy zostało wydane zgodnie z przepisami.
Jeśli pracodawca poweźmie wątpliwości co do sposobu wykorzystywania zwolnienia lekarskiego przez pracownika, może domagać się od niego stosownych wyjaśnień. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2001 r. (I PKN 376/00) wyjaśnienie przez pracownika, czy w okresie zwolnienia z obowiązku wykonywania pracy z powodu choroby przeprowadzał zaleconą przez lekarza kurację czy też wykorzystywał zwolnienie w innym celu - niezależnie od tego, czy sprzyjającym poprawie stanu zdrowia czy pogarszającym lub mogącym go pogorszyć - mieści się w ramach obowiązku współdziałania z pracodawcą przy wykonywaniu zobowiązania (art. 354 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Odmowa złożenia stosownych wyjaśnień może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę.
Pracodawca kontrolujący prawidłowość wykorzystywania zwolnienia lekarskiego wystawia osobie przeprowadzającej kontrolę upoważnienie, które uprawnia ją do wykonywania kontroli również w miejscu zamieszkania, miejscu czasowego pobytu lub miejscu zatrudnienia pracownika. W razie stwierdzenia, że zwolnienie lekarskie było wykorzystywane nieprawidłowo, osoba kontrolująca sporządza protokół, który przedkłada kontrolowanemu w celu wniesienia uwag. Wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie było wykorzystywane niezgodnie z jego celem, rozstrzyga właściwa jednostka ZUS, wydając w razie sporu decyzję, od której przysługują środki odwoławcze. W razie podejrzenia, że zaświadczenie zostało sfałszowane, pracodawca występuje do lekarza leczącego o wyjaśnienie sprawy. Jeśli pracodawca podejrzewa, że zaświadczenie zostało wydane niezgodnie z przepisami, może wystąpić o wyjaśnienie do właściwej jednostki ZUS.
AGNIESZKA LECHMAN-FILIPIAK
radca prawny Kancelaria Linklaters